Review: Optoma HD91 09/01/15

Lens

De erg grote mooie opvallende Lens van deze Optoma HD91 is kwalitatief ook erg mooi en zeer scherp. (Foto 1) De lens stond tijdens het nemen van de foto's met de Shift bijna helemaal naar beneden, wat er een beetje vreemd uitziet. Dit omdat de projector bovenop onze kast was gestationeerd.

Het focussen en zoomen (Foto 2) werkt allenmaal erg goed.
- Het scherpstellen doe je met de enorme ring om de lens en dit gaat wat stug, wat wel helpt om in hele kleine stapjes goed te doseren.
- Het In en Uitzoomen gaat met de ring erachter en dat gaat wat soepeler. Gezien dat je om hier bij te kunnen ietsjes meer moeite moet doen is dat wel fijn. Het zoom bereik is behoorlijk groot. Je kunt een 2 meter breed scherm vullen vanaf 3m tot 5.78m en mijn 120"scherm is vanaf zo'n 4 meter al te vullen.

Lens Shift

Optoma heeft deze DLP projector uitgevoerd met een heuse Lens Shift van 60% Verticaal en 10% Horizontaal. Deze Lens Shift werkt gewoon erg goed.

Onder aan de voorkant heb je zowel links als rechts een verticale ring. Hiermee regel je de Lens Shift zowel Verticaal els Horizontaal. Je kunt hier, ook als de projector staat, met je wijsvinger makkelijk bij. Helemaal als je de poten wat hebt uitgedraaid. Als de projector aan een plafondbeugel hangt is dit helemaal geen probleem.

Een eigenzinnige manier van het plaatsen van een Lens Shift, maar toch mooi opgelost van Optoma.

* Tip voor het plaatsen van de projector met gebruikmaking van de Lens Shift en afstelling van de voetjes:
De projector is aan alle 4 de hoeken met voetjes uitgevoerd die in en uit te draaien zijn zodat je de projector mooi recht kan neerzetten. Vaak is het niet helemaal duidelijk of de projector gewoon scheef staat of gedraaid.

Plaats het beeld mooi op het scherm door middel van de Lens Shift, maar zoom iets uit zodat hij niet het hele beeld tot in de kaders toe vult. Zorg dat het beeld aan geen enkele zijde, zowel boven, onder, links of rechts uitwaaiert.
- Is de rechter kant van het geprojecteerde beeld iets groter/langer dan links dan staat de projector iets scheef naar rechts, draai hem iets bij.
- Is de onderkant van het geprojecteerde beeld iets breder dan de bovenkant dan kantelt de projector iets naar beneden, schroef dan de pootjes aan de voorkant iets verder uit/of aan de achterkant iets verder in.
- Als elke zijden even lang zijn kun je beter zien of de projector scheef staat en dat dan corrigeren.
Is dit helemaal goed, dan zoom je netjes in tot het scherm tot aan de kaders is gevuld.

Hiermee voorkom je ook dat het beeld bij focussen aan één kant scherp is en aan de endere kant wazig. Veel Focusklachten komen hier namelijk uit voort.

Keystone

Natuurlijk heeft deze Optoma HD91  projector een Keystone functie en is te bedienen via het menu of rechtstreeks met de afstandsbediening. Hiermee kun je het beeld weer rechttrekken bij het scheef plaatsen van de projector. Ik raad ten zeerste af om dit te gebruiken, omdat dit ten koste gaat van de resolutie van de projector. Vooral ook onnodig, omdat deze projector zo'n geweldige en ruime Lens Shift heeft.

Zet de projector dus gewoon recht neer en corrigeer het beeld met de Lens Shift.

Auto Iris (Dynamic Black)

Dynamic Black is de Auto Iris vervangende functie van deze Optoma HD91 DLP LED projector en werkt door gebruikmaking van het dimmen van de LED. Hiermee kan het zwart in het beeld in de donkere scene's wat verdiept worden. Bij deze HD91 heeft Optoma de keuze uit Dynamic Black 1, 2, 3 of Manual, waarmee je de LED verlichting kunt regelen en die standaard op 100% staat.

Het is een functie die wel zichtbaar zijn werk doet, wat niet door iedereen gewaardeerd gaat worden. Wel zijn er genoeg situaties waarin ik het toch mooi vind in gebruik.

In welk van de 3 Dynamic standen je hem ook zet, je blijft de werking altijd wel zien. In stand 1 is het effect minder maar nog blijf je de werking zien en in dat geval vind ik hem in Dynamic Black 3 wel het meest effectief. Het beeld krijgt zichtbaar meer diepte. Tijdens veel films vond ik dit erg mooi vergeleken met uit (Manual 100%). Ga je er op letten dan wordt het wel weer vervelend om de projector zijn truc te zien doen en zet je hem alsnog maar uit. Dit is iets waar ik mij ook telkens weer op betrapte. Vaak liet ik hem aanstaan omdat dit het beeld meer diepte gaf, maar tijdens een film met avondscenes en veel verspringende licht situaties, dan werdt dit knijpende effect wel erg opvallend en zette ik hem alsnog uit.

Optoma heeft hier een functie die mooi kan werken, maar het heeft nog wel wat verbetering nodig. Ook heb je dat als je LED gaat dimmen de kleurbalance ook wat verandert, dus na een ISF-Kalibratie te hebben gedaan, haal je niet veel eer uit je Witbalance als je de LED met zijn Brightness in Dynamic Mode met zijn dimmer laat spelen.

Afstands Bediening

De Afstands Bediening die Optoma gebruikt voor zijn HD91 is compact maar mooi en werkt effectief. Hij is netje en doordacht ingedeeld en op gevoel goed bruikbaar.

Deze AB heeft natuurlijk verlichting, want je gebruikt hem in het donker. Wel is hij nog iets te fel, maar gelukkig wel de helft minder als op die van de HD50, die ik soms als zaklamp gebruikte.

Tijdens het kalibreren moet je ook deze AB soms afdekken omdat hij anders invloed heeft op de meting, bij de lage IRE's en het CMS.

Het is een AB voor projectie en dat doe je in het donker, dus de verlichting is wel nodig, maar deze hoeft mag zwak te zijn, net genoeg om in het donker de symbolen te kunnen zien.

3D Bril

De Optoma HD91 is een 3D projector, maar wordt zonder bril geleverd. Aangezien je die toch los moet bestellen zou ik niet voor een DLP Link bril gaan maar voor de ZF2300 (Nog even geen foto) Starterkit met RF 3D Emmiter en RF 3D bril. Dit is een nieuw model die volgende maand leverbaar is. 
De bril is oplaadbaar in 3 uur tijd en gaat dan zo'n 60 uur mee per lading, weegt maar 39 gram., is compatible met elke Optoma projector met 3D Sync ingang en bevat tevens een Laadkabeltje en schoonmaakdoekje in de zachte Brillenhoes.

Mij is nu even het huidige ZF2100 model toegezonden (Zie foto 1), omdat het anders te lang ging duren. Dit huidige model is ook oplaadbaar in 3 uur, gaat 60 uur mee en weegt 57gram. De Shutter werkt met deze bril tot 120Hz.

Deze bril is vrij groot van model. Het frame is vergelijkbaar met die van de wat kleinere Xpand X104 en voelt erg solide aan. Wel zijn de glazen groter en tevens wat donkerder. De poten zijn ook vrij breed/hoog, zodat er zijwaarts geen licht bij je ogen komt. Dit geheel maakt de bril wel een stuk zwaarder dan de Xpand X104. Nu raad ik aan om met een shutter 3D systeem geheel verduisterd te kijken zodat het niet stoort en dan heb je die brede poten voor projectie dus eigenlijk niet nodig. De 3D RF Emitter is super compact, echt de helft van een luciferdoosje.

Ondertussen had ik wel al eerst het 3D systeem getest met mijn Xpand 3D RF Transmitter en Xpand X104 YOUniversal brillen. Ik heb ze naast elkaar gezet en zo kun je op Foto 2 het verschil zien. De Xpand is lichter en kleiner en zit wat lekkerder op je neus. Ook het glas is wat lichter. Dit behandel ik in het 3D gedeelte.

Aansluitingen

De Optoma HD91 heeft genoeg aansluitingen om mee rond te komen. Zelfs heeft hij een 3D VESA aansluiting voor bv. een 3D RF transmitter.

De aansluitingen even op een rijtje:
220V Netaansluiting,- 3D Sync Out (VESA),- 2x HDMI 1.4a,- VGA,- Component,-5V 1,5A USB Power Out,- Servicepoort,- 2x 12V Triggers,- RS232,- Kensington slot.

Tevens kun je op foto 2 aan de onderkant de aansluitpunten zien voor bv. een plafondbeugel.

Lamp (LED)

Deze Optoma HD91 projector heeft geen lamp, maar maakt gebruik van 3 LEDs. Voor elke kleur Rood, Groen en Blauw één.

De levensduur gaat hiermee enorm vooruit, maar tevens heb je dan geen colorwheel meer nodig om de verschillende kleuren weer te geven. Hierdoor heb je nagenoeg geen last meer van het RBE (regenboog effect) Nog steeds heb je een afwisseling van kleur nodig met dit systeem, maar het is in ieder geval nog eens een heel stuk minder. Ook wordt dit systeem nauwlijks heet en deze 2 voordelen komen vooral ook het geluidsniveau ten goede.

De lichtintensiteit is niet zo spectaculair als met een 240W Lamp, maar ik was erg verrast dat hij mijn 106" scherm gewoon mooi kon oplichten. De projector begint al met een wit vlak als je hem aanzet, dit om even indruk te maken dat je niks te kort kom als je voor LED gaat.

Lichtlekkage

HIer heeft deze projector totaal geen last van. De ombouw is zeer professioneel aangepakt en je verwcht ook niet anders als je hem zo ziet.

Ventilatie

Deze projector heeft links en rechts grote roosters waardoor hij kan ventileren. Links ademt het beestje frisse lucht in en rechts blaast hij dat zachtjes uit.

Geluidsniveau

Deze projector is ontzettend stil. Logisch ook, want de LED verlichting produceert in verhouding erg weinig hitte, waardoor de koeling fluisterstil al voldoende zijn werk kan doen. Maar goed, voor de echte zeurkous,... Als je het geluid van je installatie uitzet en in complete stilte in je kamer gaat luisteren, dan hoor je (in de hoge lampmodus) heel zachtjes een woesj-achtig geluid dat wat wegheeft van een buur die je in de verte hoort stofzuigen of zoiets. Dit is erg zachtjes en tijdens visite of tijdens een film, hoe zacht ook zul je niks horen. Staat hij in een lage lampmode dan zul je met de beste wil, absoluut niks kunnen horen.
Als je een stille projector wilt hebben dan kun je deze Optoma HD91 omwille van zijn geluidsniveau gerust aanschaffen.

Projectorfuncties en Menustructuur

Het menustructuur had wat mooier gemogen vind ik en is te compact verdeeld met submenu's in menu's. Dit is in het begin vooral wat zoeken, maar blijft ook tijdens afstellen erg vervelend met al dat doorklikken.

Je hebt links maar 4 hoofdmenu's van boven naar beneden, waarin settings zijn gegroepeerd met daarin weer andere menugroepen. Dit kan mooier verdeeld worden door meer hoofdmenus te gebruiken.

Bij Tab 1 (Foto 1) vind je afstelmogelijkheden voor het beeld, met onderin het geavanceerde gedeelte.
Ga je hierin (Foto 2) krijg je een menu te zien met onder andere LED brightness, Gamma en Pure Engine.
Gamma op Film met Offset op -1, voor een Gamma curve van 2,3.

In deze Tab kun je ook het Pure Engine menu in (Foto 3). Zet hier Ultra Detail op On, want dat geeft zichtbaar wat meer detaillering in het beeld. Pure Color heb ik op 3 staan, maar dit is na een ISF-Kalibratie natuurlijk helemaal aangepast. 
Pure Motion op Low, wat effectief en netje werkt.

Onderaan in dit menu vind je de kleurinstelling. Hierbinnen (Foto 4) vind je onder andere het CMS systeem en de Witbalance, dat hier RGB Versterking/Verschuiving word genoemd.
Ook kun je hier de Gamma in Native of HDTV zetten.
De Kleurtemperatuur op D65.

De Witbalance (Foto 5) werkt gewoon goed om een greyscale kalibratie te doen.
Het CMS systeem (Foto 6) is ook goed. Wel is het even overschakelen, omdat er hier geen gebruik word gemaakt van Saturatie en Tint, maar van X en Y as al leid dit zich natuurlijk vanzelf.

Bij de 2e Tab (Foto 7) kun je het beste alles op 0 laten staan. Bovenin kun je Standaard instellen op Native, mits je ook een 16:9 projectiescherm hebt.
Wel vind je hier onderaan de 3D mogelijkheden (Foto 8) en hier kun je bv. de 3D diepte waarneming vergroten of verkleinen.
Ook kun je voor 3D Side By Side kiezen. In Auto springt de projector vanzelf in 3D bij het opzetten van een 3D Blu-Ray film. Hij staat al in Auto dus je hoeft hier eigenlijk ook niet te wezen.
Je hebt wel de mogelijkheid voor 3D conversie maar dit wil je nooit gebruiken natuurlijk, tenzij je de projector wilt kalibreren in 3D, want alleen daarvoor is dit een mooie functie en ben ik er toch altijd wel blij mee als het erop zit..

Bij de 3e Tab kun je het menu op 5 plaatsen van het beeld zetten, wat tijdens het kalibreren ontzettend fijn is, omdat de meter meestal rond het midden van het scherm word geplaatst en je zo toch nog door het menu heen kan bladeren.
Hier kun je de Lamp instellen.
Je kunt hier ook de projectie omkeren of in spiegelbeeld zetten voor doorzichtprojectie.
Hier kun je ook de 12V trigger aanzetten, als je bij het opstarten van de projector, automatisch ook het scherm wilt laten zakken, of de Anamorphic lens automatisch wilt inschakelen.
Ook vind je hier het Testpatroon om de projector bij het neerzetten recht af te stellen.

Bij de Onderste 4e Tab (Foto 10) kun je uit één van de 24 talen kiezen, waaronder ook Nederlands. (Foto 11)
Ook stel je hier de HDMI, de Bron, of hoogte niveau (voor als je ver boven de zeespiegel woont en de lucht wat ijler is)
Bij geavanceerd kun je bv. de Sleeptimer instellen.

Dit zijn zo'n beetje de belangrijke functies die je kunt vinden in het menu.

Modus

Deze projector heeft verschillende Modus waaruit je kunt kiezen:
Vivid, Cinema, Reference, Bright, Game, User en via het menu kun je tevens naar 3D toe.

Uit de doos - Metingen

Voor wie niet bekend is met ISF-kalibratie is dit stuk misschien erg interessant:
Wat is een ISF-kalibratie en waarom zou ik voor zo'n ISF-service kiezen?

Vanuit de doos is het beeld totaal niet overtuigend. De gamma staat voor een DLP projector veel te laag. Ga je naar de bioscoop in een DLP theaterdan zie je dat ze ook daar de gamma veel dieper hebben staan. De meeste DLP projectors gevven veel detail weer en kunnen mede hierdoor een wat hogere gamma aan in vergelijking tot bv. LCD projectors die dan al gauw hun schaduwdetail verliezen. Het zwart ziet er mede ook hierdoor grijs uit

De witbalance ligt vanaf helemaal zwart tot het uiterste wit compleet uit elkaar. Ook dit geeft totaal geen schoon beeld natuurlijk.

Ook de kleuren zijn compleet van hun plek. De kleurdiepte oogt behoorlijk groot, maar Cyaan en Magenta neigen veel te ver naar Blauw. Ook is de Luminantie van Rood, Blauw en Magenta veel te hoog en dat van Groen veel te laag. Boven de DeltaE 3 kun je de fouten al zien met het blote oog en hier zie je dat ze boven de DeltaE 30 liggen en rood zelfs richting de 100.
Je begrijpt dat het niet gek is als het beeld vanuit de doos geen goede indruk maakt.

Laten we eens gaan kijken wat we hieraan kunnen doen.

Na ISF-Kalibratie - Metingen

Hier heb ik wel naar uitgekeken natuurlijk, omdat dit een LED projector is. Ik was natuurlijk wel enorm verwend met hoe mooi de Optoma HD50 ISF te kalibreren was. Dit lag wel even anders bij deze HD91 van Optoma.

Als eerste doe je de standaard settings afstellen.
- Het Contrast (Witniveau) moet naar -17 wilde je de RGB in je Witbalance goed krijgen tot op de 100 IRE. Dit was niet schokkend, want dat had ik op de HD50 al gemerkt. Wel geeft de projector dan wat minder licht, maar je wilt wel mooi licht over het hele spectrum.
- Brightness (Zwartniveau) naar -2 en even fijn afstellen met de Bias in je witbalance, net tot voor je korrel in het zwart gaat zien. Bij DLP doe ik dit namelijk net wat anders als bij andere systemen, mits de detail van de projector dit toelaat.
- Color naar +6, wat de meest achterblijvende kleur op zijn plek zet als startpunt voor het CMS en Tint kon op 0 blijven.
- Sharpness heb ik naar 9 teruggeschroeft, maar lager wordt het te soft.
- Gamma op Film en naar -1 voor een mooie Gammacurve van net boven de 2.3, wat de lichtopbrengst niet verder omlaag haalt maar wel meer diepte geeft aan deze projector.

De Luminantie was goed op zijn plek te zetten maar de Tint en Saturatie gaf wel problemen. LED is vrij onstabiel en om dit te kalibreren heb je geduld nodig. Er komt tijdens het afstellen namelijk een punt dat de meting opeens de andere kant op schiet en hierdoor zul je net voor dat punt moeten zien te blijven, een balance zien te vinden om ook de Tint alsnog zo goed mogelijk op zijn plek te krijgen met een resultaat dat je dan moet accepteren. Het is moeilijk want je wilt het graag perfect zien, maar hier ondervindt je duidelijk de beperkingen van LED.

Het uiteindelijke resultaat qua metingen oogt dus ook een stuk minder mooi dan dat van zijn kleine broertje, de HD50 en dit kun je ook zien aan de kleuren tijdens het kijken naar een film.

Nadat de kleuren zo zijn afgesteld dat de Luminantie goed is en de Tint op zijn plek, zie je op de metingen dat er bij groen niet veel Saturatie overblijft wat tot gevolg heeft dat ook cyaan minder gesatureerd is. Ook was Blauw maar moeilijk op zijn plek te krijgen. Uiteindelijk heb ik er een mooie driehoek van kunnen maken, maar je ziet aan de metingen duidelijk waar deze projector moeite mee heeft.

De gamma heb ik wat hoger kunnen afstellen en dit geeft het beeld wel veel meer diepte. Hoger afstellen was wel mogelijk maar ging dan ten koste van de lichtopbrengst en deze is met een LED projector natuurlijk niet echt heel groot.

De Witbalance ziet er vergeleken met uit de doos een heel stuk beter uit zo en ook dit zie je in het uiteindelijke resultaat terug. Houdt er rekening mee, dat als je LED gaat dimmen de kleurbalance ook wat verandert, dus na een ISF-Kalibratie te hebben gedaan, haal je niet veel eer uit je Witbalance als je de LED met zijn Brightness, in plaats van op 100%, in Dynamic Mode 1, 2 of 3 zet en met zijn dimmer laat spelen.

 * Projectors zijn meestal aan de Kalibratieverslagen te herkennen, omdat dit typisch de beperking en het gedrag van een bepaald model laat zien. Vergelijk de testuitslagen maar eens op verschillende reviewsites. Als een verkoper bij iedere projector altijd een perfecte meting laat zien, zoals bv. een CIE-driehoek waar de kleuren altijd perfect op de hoeken staan, kun je terecht je vraagtekens zetten. Dit neemt ook meteen het resultaat weg van een projector als deze die het wel echt zeer goed doet.

Beeldprestatie in 2D

Nou hier werd ik toch wel verrast door een mooi resultaat op het scherm.

Het plaatje op mijn 106" HC scherm ziet er echt mooi uit. Het beeld is diep en toch erg dynamisch.

Misschien verwachte ik te weinig na het beeld vanuit de doos te hebben aanschouwd, maar dit oogt toch echt wel erg hoor. Vergeet niet dat dit een LED-projector is, WOW. Het beeld kijkt rustig en je waant je toch wel in een D-Cinema.
Tijdens de LightCicle scene uit Tron wordt er een mooi indrukwekkend filmisch spectacel op het scherm getoverd dat zeker indruk achterlaat bij je visite.

Ook bij het kijken naar Batman Dark Knight zag het er erg goed uit. De details in de ramen van de gebouwen zijn goed te zien. Ook de jassen van de clowns zijn diep en bijna voelbaar. Binnen in de bank straalt het licht en ook de maskers spatten van de achtergrond als ze naast het bureau wegduiken.

Kleuren ogen ook heel fraai, maar hij haalt het niet bij zijn kleinere broertje. Je ziet wel dat de kleurdiepte niet zo mooi is als dat van de Optoma HD50. Je mist dan net dat WOW gevoel wat ik wel had bij het zien van iemands gezicht bv. dat zelfs in 3D op de HD50 erg mooi was tijdens een scene van laatste Supermanfilm.

Wel heeft deze projector meer rust in het beeld. De beeld processung van de Optoma HD91 isnatuurlijk stukken beter dan dat van zijn kleinere broertje en dat mag ook wel.

De scherpte en details zijn ook erg goed. Ja, qua onderdelen heeft Optoma niet bezuinigt.

Zwartniveau

Bij deze projector is het belangrijk dat je de Gamma goed afstelt voor een diep en dynamisch beeld. Hij heeft genoeg detailering om dit te kunnen doen. Deze Gamma stond standaard op Film met Offset 1 en gaf een matig plaatje met een Curve van 2.1, waarbij het zwart lichtgrijs overkwam in de meeste scenes. Eenmaal 2 stappen omlaag gezet had deze projector een Gamma Curve rond de 2.3, wat een prachtig totaalplaatje geeft met een zeer dynamisch beeld. 

Het zwartniveau haalt het in de donkere scene's niet bij een Ultra Black projector, waarbij de sterren fonkelen tegen de gitzwarte hemel, wat opvalt in scene's zoals de opening van Transformer Dark of the Moon,  maar wel voldoende voor de meeste gemiddelde scene's. Die spatten toch wel van het scherm. Ook tijdens de Light-Cicle Race van Tron was ik erg onder de indruk en valt hier gewoon zeer goed mee te laven. Vergelijk ik dit met onze Sony VPL-HW55ES dan zie je wel dat op de Sony VPL-HW55ES de lichtgevende motors en lichtlijnen op hun pakken enorm stralen tegenover de diepzwarte achtergrond, maar nog steeds is het strelend mooi op deze Optoma HD91, vooral tegenover middenklasse LCD projectors.

Schaduw en Details

Ja dit doet deze Optoma HD91 erg goed. Nadat het zwart perfect is afgesteld, blijven de details gewoon erg goed zichtbaar. Zo zul je alles kunnen waarnemen tijdens het kijken van films en verdwijnen mensen niet zomaar in de schaduw als deze details in het materiaal wel worden weergegeven. Dit zit wel goed met deze projector.

Helderheid en Ansi Lumen

Ja, hier komen we bij iets waar velen waarschijnlijk erg in geinteresseerd zijn, aangezien dit een LED projector is. Terecht, want dat had ik zelf natuurlijk ook. Sterker nog,... ik verwachte niet eens dat hij mijn 106" HC scherm zou kunnen oplichten.
Dat doet hij dus wel en nog vrij goed ook.

Na de ISF-Kalibratie ziet het beeld er behoorlijk goed uit en hebben lichte reflecties toch echt hun sprankelijkheid. Lampen geven gewoon licht in de film.

Je zult niet hebben dat je met je ogen gaat knijpen als je van binnen naar buiten gaat in een scene, maar dat heb je in veel bioscopen ook niet, Wat dat betreft, was dit voor mij een echte verrassing. Dan nog te bedenken dat je 20.000 uur gaat doen met de LED verlichting ook en alle voordelen die daar nog bijkomen.

HIer wat metingen die ik heb gedaan in de verschillende Mode:
- 463 Ansi Lumen in Cinema Mode ISF-Gekalibreerd met gemiddeld D6453 Kelvin
- 262 Ansi Lumen in 3D Mode Kleuren wat afgesteld met een blauwfilter.

Vanuit de doos:
- 513 Ansi Lumen met gemiddeld D6852K in Cinema Mode
- 385 Ansi Lumen met gemiddeld D6379K in Film Mode
- 409 Ansi Lumen met gemiddeld D6492K in Reference Mode
- 478 Ansi Lumen met gemiddeld D7587K in Photo Mode
- 701 Ansi Lumen met gemiddeld D6258K in Bright Mode
- 378 Ansi Lumen met gemiddeld D6395K in User Mode

*Staar je niet blind naar de Ansi Lumen die fabrikanten voor hun product in de specificaties neerzetten. Deze vermelding is het uiterste van wat zo'n projector kan geven, maar totaal niet bruikbaar voor het serieus kijken naar film. Is de projector ISF-gekalibreerd om mooi natuurlijk videobeeld weer te geven hou je vaak maar een derde over van de aangegeven lichtopbrengst op de doos. In de meest optimale kijksituatie heb je dat ook absoluut niet nodig.

Frame Interpolatie

Gelukkig heeft deze Optoma HD91 Frame Interpolatie meegekregen en deze werkt behoorlijk effectief in Low. De projector moet hier natuurlijk de tussenliggende beelden uitrekenen en opvullen en doet dit een stuk beter dan zijn kleinere broertje Optoma HD50. Hier zijn de meningen in verdeeld en hebben we 2 kampen. Er zijn erbij die FI absoluut niet willen gebruiken. Toch hou ik juist van de rust die het geeft en kijk ik zelf wel liever met de FI in Low.

* Frame Interpolatie  versoepelt de bewegingen als wanneer je een hogere Framerate zou hebben gehad om het schokkerige uit snelle bewegingen weg te nemen, vooral goed zichtbaar bij Pans.. Pans zijn zijwaartse of opwaartse bewegingen van de camera. Stel je een bus voor met vierkante ramen die van links naar rechts langs de camera rijdt. Hiervoor zijn 24 beelden per seconde gewoonweg te weinig om het vloeiend te laten verlopen. De vierkante ramen met kozijnen klapperen  schokkerig van links naar rechts. Oké,... dit heb je in de bioscoop ook, maar met de technieken van tegenwoordig hoeft dat niet meer. Frame Interpolatie berekend die tussenliggende beelden uit en plaatst die fictieve beelden er tussen. Zet je Frame Interpolatie te hoog krijg je vaak rare effecten te zien en verandert het filmische beeld in een Soap achtig videobeeld en verlies je de droomillusie die de regiseur wilt neerzetten, maar op een laag niveau is het tegenwoordig erg mooi en geeft het rust in het beeld.

Zelf vind ik, nu veel regisseurs toch al digitale camera's gebruiken dat ze met 60frs of 120fps moeten gaan filmen. Een droomwereld creëren moet niet aan een beperking van 24 beeldjes per seconde vastgeplakt worden. Filmmateriaal was erg duur en om die reden hebben ze toendertijd gekeken naar wat de minimale hoeveelheid benodigde beeldjes zijn die ze per seconde nodig hebben om een rustig beeld te creëren. Dit kwam toen op 24 fps. (frames per seconde). Met de snelle filmstijl die van MTV is overgenomen is dit tegenwoordig eigenlijk niet meer voldoende. Daarom is bv. The Hobbit nu al in 48fps gefimd. Ze zijn hier dus al mee aan het experimenteren. 

Ultra Detail

Dit is een techniek die je steeds vaker ziet voorkomen. Sony noemt het Reallity Creation. Epson weer Super Resolutie. Optoma noemt het Ultra Detail. Het werkt wat fijner en slimmer dan de gewone sharpening bij de beeldafstelling.

Je hebt hier 3 keuzes; Off, On en HD+.  Als je deze uit hebt staan dan is het beeld van deze Optoma HD91 toch wat zacht. Op On geeft deze functie het beeld net wat meer scherpte en detailering wat dus net effectief genoeg werkt, maar op HD+ wordt het teveel en zie je meteen bijwerkingen zoals randvorming in kleine details en zelfs de diepte in het zwart wordt dan wat teveel uigelicht.

Beeldprestatie in 3D

Waarschijnlijk heb je bij de helderheid en Ansi Lumen de lichtopbrengst voor 3D al zien staan. Hoe presteerd deze Optoma HD91 dan in 3D. Ik verwachte natuurlijk helemaal niks toen ik begon met het afstellen van het 3D, maar eerlijk is eerlijk, het ziet er eigenlijk behoorlijk goed uit.

Ik heb het 3D gewoon op het volledige 106" scherm zitten bekijken en het was best wel indrukwekkend. Er was nagenoeg geen ghosting en het beeld oogde ontzettend rustig. Echt boven verwachting. Wel mis je het sprankelijke van de lichteffecten. Ik kom natuurlijk wel van een Sony VPL-HW55ES en dat is een dijk van een projector, die straalt in 3D. Bij deze Optoma HD91 doet het 3D het erg goed, maar echt een dynamisch plaatje moet je zeker niet verwachten. Zonnestralen, reflecties of lampen geven niet echt licht, maar dat had ik eigenlijk ook niet verwacht van een LED projector op dit formaat scherm, dan zul je toch naar een kleiner formaat moeten gaan uitkijken.

Geme Lagtime

Gezien de geringe helderheid van deze projector em de prijs waarin deze ligt, is het niet aannemelijk dat iemand deze Optoma voor gaming zal aanschaffen. Ook is het door de beperkte helderheid niet te doen om de lagtime te meten. Misschien wanneer ik een SLR Camera met een zeer lichtgevoelige lens heb dat dit wel mogelijk is, maar met de camera die ik nu heb en op een 1000ste seconde een foto maken van een projector met deze helderheid is ondoenlijk, maar nogmaals,... ook niet echt interessant.

Projectiescherm aanbeveling

Voor een LED projector geeft deze Optoma HD91 een hoeveelheid licht dat boven mijn verwachting uitsteeg. Ik heb hem voornamelijk gewoon volledig op mijn 106" scherm zijn werk laten doen en dat beviel mij best.

Als je voor een projector als deze gaat doe je dat omdat je de voordelen ziet van LED en dan wil je hem wel laten stralen. In dat geval zou ik eigenlijk toch adviseren om niet groter te gaan dan 100". Een High Contrast scherm is met een DLP toch wel aan te bevelen, omdat DLP projectors niet onder de Ultra Black projector vallen en deze Optoma HD91 is niet uitgezondert. Wel is het beeld behoorlijk diep en valt er met dit zwartniveau erg goed te leven. Een High Contrast scherm  verdiept het zwart nog eens extra en heeft ook als voordeel dat het wat omgevingslicht wegdrukt.

Nog mooier zou zijn om het lekker bij 92" HC te houden, dan heb je een mooi allround scherm dat meteen ook erg goed werkt met 3D en haal je alles uit de projector wat erin zit.

Ben je echt een 3D fanaticus dan zou je voor een 80" scherm kunnen gaan en heb je wel een mooi dynamisch plaatje met behoorlijk veel dynamiek, maar hey,... voor wat je moet neertellen voor deze projector heb je ook een mooie 85" 3D TV.

Garantie

De garantie voor deze projector is 3 Jaar, maar wel op basis van zelf binnenbrengen en weer ophalen.
Op de lamp zit 6 maanden garantie of 1000 uur. Wat er maar als eerste plaatsvindt.

Conclusie

Onbewust vergelijk ik deze Optoma HD91 met de DLP projectors die voor consumenten op de markt zijn. Dan moet ik zeggen dat deze projector er ongelooflijk mooi uitziet en zeer degelijk aanvoelt. De lens is kwalitatief zeer goed en de projector heeft zo'n beetje alle toeters en bellen in huis die ja maar kunt wensen. De goedwerkende 3D functie. De Frame Interpolatie en moderne Ultra Detail functie zijn positieve aanvullingen op een DLP projector. Vooral ook die mooie ruime Lens Shift die zowel horizontaal als vertikaal werkt mag je niet vergeten.

Daar komt nog bij dat hij werkt op LED basis. Hierdoor heb je geen colorwheel meer nodig wat het RBE (Regenboogeffect) met zich meebrengt bij een colorwheel dat te langzaam is. Deze projector word ook haast niet warm en dat maakt deze projector meteen ook ongelooflijk stil. Je moet er werkelijk naast gaan zitten om hem heel, heel, HEEL zachtjes te horen blazen. Deze LED verlichting gaat zo'n 20.000 uur mee en dat scheelt behoorlijk wat geld aan nieuwe lampen.

Het nadeel is wel dat de lichtopbrengst niet erg groot is. Wel meer dan ik in eerste instantie had verwacht, maar absoluut geen lichtkanon. 3D is daarom ook niet echt heel serieus te nemen, hoe mooi en rustig het ook kijkt.

Dit alles in in vergelijk met de vaak goedkopere DLP projectors op de markt.
Maar wacht eens,... dit is geen instap projector, noch een middenklasse projector. Gezien de prijs is dit een referentie projector die met gelijkwaardig geprijsde projectors moet concurreren, zoals de Sony VPL-HW55ES.

Hoe goed is hij dan?

Het zwartniveau is goed genoeg om mee te leven, maar het is geen Ultra Black projector. Wel zit hij boven het prijsniveau waarin je ongelooflijk goede Ultra Black projectors kan kopen.

DLP projectors worden daarom ook vaak gekocht om de dynamische kwaliteiten in een wat minder goed verduisterde ruimte en dat doen ze over het algemeen erg goed en geven veel licht met in die situatie een redelijk goed zwart.
Deze projector geeft niet veel licht en is daardoor niet voor dat doel te gebruiken. Hij is gebouwd om als serieuse referentie cinema projector te dienen, maar mist die kwaliteiten hiervoor.
Komt nog bij dat de projector behoorlijk kaal wordt geleverd en dat je zelfs voor een 3D transmitter en bril moet zorgen als je 3D wilt kijken.
Ook is de garantie vrij kaal. Je krijgt natuurlijk wel 3 jaar, maar je moet hem vanaf het eerste begin al brengen en ophalen als er iets aan blijkt te mankeren en een vervangend leentoestel kun je wel vergeten. Bij een projector in deze prijsklasse verwacht je dat je in de watten wordt gelegd qua service. 

LED heeft dan wel zijn voordelen qua levensduur en stille werking, maar heeft ook zeker nadelen wat betreft de lichtopbrengst en kleurstabiliteit.
Mensen kopen LED TV's omdat het dan allemaal platter kan en minder energie verbruikt, maar dit gaat ten koste van de kwaliteit. Ook bij een LED projector die langer met zijn verlichting doet, minder verbruikt en tevens ontzettend stil is, doe je wel concessies op de kwaliteit en kijkplezier.

Als je geïnteresseerd bent in deze projector kun je terecht bij Mediasluis.

Optoma HD91 vs Sony VPL-HW55ES

Laten we eens gaan kijken wat je voor hetzelfde geld zou kunnen kopen als je niet voor deze Optoma HD91 zou gaan. Dan kom je al snel uit op de Sony VPL-HW55ES die zelfs een stukje goedkoper is. Hoe staan deze twee tegenover mekaar?

Het uiterlijk is van beide projector erg mooi, maar de Optoma HD91 is wel compacter en ontzettend mooi gestroomlijnd.
De meeste toeters en bellen die er te krijgen zijn vind je op beide projectors terug.
Het zwartniveau van de Sony VPL-HW55ES is ongelooflijk diep en het beeld is ongelooflijk dynamisch en hij heeft ISF gekalibreerd een enorme lichtoipbrengst.

Het zwartniveau van de Optoma HD91 is om mee te kunnen leven en het beeld is dan wel dynamisch als je niet te groot gaat maar spat niet van het scherm op het niveau van de Sony VPL-HW55ES en zeker niet op hetzelfde formaatscherm, want de lichtopbrengst van de Optoma HD91 is net niet de helft van dat van de Sony VPL-HW55ES.

De LED techniek heeft als voordeel dat het 20.000 uur meegaat en dat de projector erg stil is.

De Sony gaat met zijn lamp echter wel 5000 uur doen want de ervaring leert nu al dat de lamp erg stabiel is en zeer langzaam degradeerd. Als je er dan nog 3 lampen bij moet kopen om aan die 20.000 uur te komen, komt de Sony aangezien hij nu een stuk goedkoper is zo'n €400 duurder uit. Het geluidsniveau van de Sony is ook erg stil en dit op High Lamp Mode. Zet je hem in Low Lamp Mode is hij nagenoieg niet meer te horen. De Optoma is natuurlijk nog stiller, maar je ligt niet met je hoofd op de projector als je film gaat kijken.

3D doet het op beide projectors erg goed. Op de Optoma ziet het er wel saai uit omdat hij de lichtopbrengst gewoon niet heeft. Op de Sony VPL-HW55ES spat het werkelijk van het scherm. De Optoma HD91 heeft DLP Link als 3D en Sony een ingebouwde IR transmitter. Beiden hebben de mogelijkheid voor een externe RF Transmitter en RF 3D brillen. 

De Optoma wordt vrij kaal geleverd terwijl de Sony er standaard twee 3D brillen bij levert. 

Optoma HD91 vs BenQ W7500

Dit is eigenlijk niet helemaal eerlijk want de Optoma kost zo'n €1200 duurder dan deze BenQ. Om de levensduur van de lamp met de LED verlichting gelijk te zetten komt de BEnQ W7500 in totaal uiteindelijk toch wel zo'n €200 duurder uit. Hoe staan deze twee dan tegenover elkaar.

Het uiterlijk is van beiden erg futuristisch, maar de Optoma HD91 is veel compacter en voelt steviger en gestroomlijnder uit. Beiden hebben ze een opvallende Lens, maar het uiteindelijke beeld is van de BenQ W7500 scherper.

De lichtopbrengst is met zijn 300W lamp enorm op de BenQ W7500 en blaast de Optoma finaal weg met ruim 3x zoveel licht, maar houden we de ecomode aan omdat we anders meer lampen nodig gaan hebben en bij de prijs moeten optellen, dan is de BenQ W7500 nog steeds ruim 2x zo helder. Het geluidsniveau van de projector ligt hierdoor bij de BenQ W7500 natuurlijk wel veel hoger. De 300W lamp moet gekoeld worden en dat kun je horen.

Het zwartniveau is van de BenQ W7500 dieper en het is beeld duidelijk veel dynamischer en knalt bij de BenQ W7500 van het scherm.

De Optoma HD91 heeft met zijn 3 kleuren LED techniek geen Colorwheel nodig en heeft hierdoor vrijwel geen last van RBE (Regenboog effect). De BenQ W7500 gebruikt een Colorwheel, maar met 6x Speed, dus ook hier zul je nagenoeg geen RBE ontdekken.

3D doet het op beide projectors goed. Op de Optoma HD91 kijkt het wel rustiger en heeft nauwlijks last van ghosting, maar oogt tevens wat saai. Op de BenQ W7500 ziet het er veel en veel dynamischer uit omdat de lichtopbrengst veel hoger ligt en het zwartniveau dieper is. 

Dan komen we bij de service. Optoma geeft 3 jaar garantie op de HD91 op basis van zelf binnen brengen en ophalen. Bij BenQ krijg je ook 3 jaar garantie, maar volledig Pick up Repair and return, dus de projector wordt bij jou thuis opgehaald, gerepareerd en weer teruggebracht + het eerste jaar krijg je ook nog eens een gelijkwaardig leentoestel ook.
Op de lamp zit 2000 uur of 12 maanden.