Review: Epson EH-TW9300 / EH-TW9300W 23/01/17

Uitterlijk

Ik kan al verklappen dat ik erg positief ben over deze serie, maar de eerste indrukken waren in eerste instantie wel anders. Ik had zowel de TW7300 als de TW9300 besteld om hier ter demonstratie neer te zetten.

Toen deze Epson EH-TW9300 uiteindelijk binnen kwam had ik in tegenstelling tot de vorige TW9200 serie van voorheen, waarbij ik de witte versie met zijn zwarte afwerking veel mooier vondt dan de zwarte, het bij deze projectorlijn precies andersom en komt hij bij mij in het zwart toch veel mooier over en oogt ook meteen veel kleiner. De zilvergrijze afwerking langs de rand zorgt voor wat variatie en doet hem nog kleiner ogen. Epson heeft het maar weer eens voor elkaar en maakt het uitterlijk van hun projectors steeds zo, dat je meteen veel verwachtingen hebt als je deze projectors ziet. Bij de witte uitvoering had ik dit dus niet he.

De eerste projector van deze lijn die namelijk binnen kwam was de Epson EH-TW7300 en deze is dan vrijwel gelijk aan de Epson EH-TW9300W maar wel helemaal in het wit uitgevoerd en het zwartniveau van de panelen gaat natuurlijk niet zo diep. Dat kleur zoveel verschil uitmaakt met hoe deze projectors overkomen had ik niet verwacht. Ik moest eigenlijk gewoon lachen hoe enorm groot en log de witte versie van boven bekeken overkwam toen ik hem uit de doos haalde en de zachte bescherming eraf haalde. Zo in mijn handen was dit echt groot. De kast heeft een de achterkant ook een zeer diepe inkeping waar de aansluitingen zitten en ik dacht meteen;"Hadden ze hem dan niet 5cm minder diep kuinnen maken en dan meteen minder breed, want hij is gewoon nog eens 5 cm breder als een JVC projector en klanten schrikken al als ze die met een Sony VPL-HW65ES vergelijken?" Toch zijn deze projectors zodanig gevormd, dat als ze eenmaal in een kast staan en je bekijkt ze een beetje van boven, ze er eigenlijk wel erg cool uitzien en zo zal dit met de witte aan je witte plafond ook zeker overkomen en valt hij ook aardig mooi weg qua kleur natuurlijk.
Professioneel zien deze projectors er in ieder geval zeker wel uit.

De grotere ombouw draagt er tevens toe bij dat deze projectors op een aantal vlakken stiller zijn geworden vergeleken met de vorige serie.

Lens

Omdat Epson bij deze projector serie 4K heeft toegevoegd, hebben ze meteen maar een zeer mooie, extra grote en kwalitatief betere lens in de projector geplaatst. Dat valt meteen op als je hem aanzet en van voor naar de projector kijkt. De vorige serie had eigenlijk best al een hele goede lens, maar de extra grote lens op deze Epson TW9300 haalt een nog meer verfijnd en gedetailleerd beeld uit de projectie als voorheen. Het heeft natuurlijk ook geen zin om een 4K Enhancement op je projector te zetten als de resolutie via de lens meteen weer wegvalt nog voor het op het scherm terecht komt. Epson heeft natuurlijk na het testen bevonden dat het met de vorige lens niet haalbaar was om zo'n hoge resolutie van 4K te projecteren en dit bij hun upgrade meteen maar aangepast. Heel mooi van Epson, dat ze niet alleen maar als label 4K wilden meegeven, maar dit daadwerkelijk ook serieus hebben doorgevoerd.

De lens heeft een zeer ruim zoombereik van 2.1 en overbrugt een grote afstand en vult zo een scherm van bv. 2.30 meter breedte (104" diagonaal) gemakkelijk vanaf een afstand van 2.70 meter in uiterste Groothoek tot wel 5.68 meter in uiterste Tele en dat niet alleen,...  Het betreft hier een volledig elektrisch bestuurbare lens, voor zowel Focus, Zoom en Lens Shift. Fantastisch natuurlijk, want je kunt nu met je neus op het scherm zeer precies scherpstellen, maar ook het plaatsen van je projector is zo gewoon veel gemakkelijker te doen.

Lens Shift

Jazeker heeft deze projector Lens Shift en nog en zeer ruime ook en zowel een horizontale Lens Shift van 47.1% alsook een verticale Lens Shift van 96.3%. Horizontaal kun je bijna de helft van de beeldbreedte schuiven en verticaal bijna de gehele beeldhoogte. Ook deze Lens Shift functie is elektronisch te besturen en dat maakt plaatsen wel zeer gemakkelijk.
Nu is de lens zelf erg groot en kwalitatief erg goed, maar nog steeds zou ik de uitterste standen van je Lens Shift blijven vermijden om vertekening te voorkomen.

* Voor het plaatsen ga je als volgt te werk:
Plaats het beeld mooi op het scherm door middel van de Lens Shift, maar zoom iets uit zodat hij niet het hele beeld tot de kaders toe vult. Zorg dat het beeld aan geen enkele zijde, zowel boven, onder, links of rechts uitwaaiert. Is de rechter kant iets groter/langer dan links dan staat de projector iets scheef naar rechts, draai dit bij. Is de onderkant iets breder dan de bovenkant dan kantelt de projector iets naar beneden, schroef dan de pootjes aan de voorkant iets verder uit/of aan de achterkant iets verder in. Als elke zijden even lang zijn kun je beter zien of de projector scheef staat. Is dit helemaal goed, dan zoom je netjes in tot het scherm tot de kaders is gevuld.
Hiermee voorkom je dat het beeld bij focussen aan één kant scherp is en aan de andere kant wazig. Veel Focus klachten komen hier uit voort.

Voor een uitgebreidere uitleg over het mooi plaatsen van je projector kun je dit artikel lezen: Projector plaatsen en uitlijnen

Lens Memory

De settings die je hebt gemaakt met je Lens Shift, Zoom en Focus, kun je op de TW9300 in een Lens Memory Bank wegschrijven. Zo kun je voor verschillende lensposities qua beeldverhouding een Memory aanmaken in één van de 10 Memory banken die je via het Menu op de 3e Tab (genaamd Settings) onderin bij Memory (Zie foto 1) kan oproepen. Je kunt dit ook rechtstreeks op je afstandsbediening via de Memory knop doen en zo meteen in je Memory bank door jouw keuzes gaan, maar de 2 meest gebruikte keuzes kun je tevens op de eerste 2 plekken zetten daar en dan kun je die via de Lens 1 en Lens 2 knop op je AB ook rechtstreeks kiezen.
De 10 Memories kun je een naam geven zoals op Foto 2 te zien is.

Heb je een 16:9 scherm kun je het beeld van een Cinemascopefilm waarbij je normaal extra balken boven en onder hebt, mooi laten zakken naar de onderkant van je scherm zodat het beeld dan toch aan 3 zijden omrand is. Met een druk op de knop verstelt de projector dit dan van 16:9 naar Cinemascope en terug.
Bij een projector met elektrische lens, vind ik zelf een Cinemascopescherm het mooist en pas je het beeld gemakkelijk aan voor bv. 16:9 (1.78:1) en of andere maten zoals, 1.85:1 of 2.35:1. Met een druk op de knop zoomt je projector in en uit en heb je net als in de bioscoop brede of minder brede balken aan de zijkanten, wat ikzelf minder storend vind als boven en onder op een 16:9 scherm. Maar goed over smaak valt niet te twisten, maar de keuze is er en dat is mooi.
Voor passieve 3D met een Polarisator systeem, zou je eventueel ook een extra zilverscherm kunnen aanschaffen. Heb je dan 2 schermen, dan zul je de focus en zoom iets moeten aanpassen en dit kun je dan ook mooi opslaan in de Memory Bank.
Voor Passieve 3D omzetting met een Polarisator kun je deze review lezen: Passieve 3D met Polarisators

Helemaal 100% perfect doet deze projector het automatisch plaatsen van het beeld niet geheel, vooral als je de projector ook nog eens aan de zijkant van je scherm hebt geplaats en hij niet alleen verticaal, maar ook nog eens horizontaal moet shiften. Dan zit het beeld opeens toch wat te ver naar links of rechts. Je behaald hiermee het beste resultaat als je de projector in ieder geval wel in het hart van je scherm kunt plaatsen. Een paar keer je positie checken en een beetje aanpassen en opnieuw wegschrijven helpt wel om uiteindelijk een mooi gemiddelde tussen de standen te behalen, zodat het daarna toch redelijk goed geplaatst wordt via de memorykeuzes.
Wel is het met de Lensknop even makkelijk snel te corrigeren hoor en gelukkig werkt dit alles lekker electronisch.

Lens afdekking

Fantastisch want de Epson EH-TW9300  heeft ook weer een lensafdekking dat als een soort schuifdeurtje geheel elektronisch opzij gaat en mooi in de projector verdwijnt. Dit ziet er echt zeer professioneel uit en zie ik graag op elke projector. Bij de vorige TW7xxx en TW9xxx modellen zat dit er al in, maar dat maakte zo'n herrie, dat je bij het Aan zetten van de eerste keer meteen dacht dat er iets kapot was. Misschien heeft Epson dit opgelost met de grotere ombouw, of alleen door de lens afdekking nu wat langzamer te laten gaan en of beiden, maar het klinkt nu in ieder geval heel mooi en nu zelfs beter dan bij JVC, die dit op hun instapper trouwens heeft weggelaten terwijl Epson dit op hun Epson EH-TW7300  homecinema instapper wel ook gewoon heeft meegegeven.

Bravo voor Epson, want hier kunnen andere merken nog wat van leren.

Keystone

Bah, ga je mond spoelen. Dit is een projector met een zeer ruime Lens Shift, dus je hebt het ook eigenlijk niet nodig. Als de Lens Shift niet toereikend is, gebruik dan gewoon een langere plafondbeugel, maar vermijd de Keystone functie. Ik verbaas mij er nog steeds over dat sommigen er toch weer gebruik van maken en dat veel installateurs dit ook te gemakkelijk gebruiken, zelf als de projector gewoon een Lens Shift heeft. Als je projector geen Lens Shift zou hebben en je wilt hem even snel plaatsen om iets te vertonen, dan kan een Keystone functie wel even makkelijk zijn en mits de resolutie van het beeld even niet zo belangrijk is, maar voor een vaste opstelling moet je dit gewoon zien te vermijden, want je degradeert al snel je resolutie tot vaak wel de helft. Daar koop je zo'n mooie projector als deze natuurlijk niet voor.

Voor een uitgebreidere uitleg waarom de Keystone te vermijden, kun je ook dit artikel lezen: Projector plaatsen en uitlijnen

Afstandsbediening

De afstandsbediening van deze projector is lekker robuust, ligt goed in je hand met een uitstekend randje beneden aan de onderkant zodat hij goed onder je vingers blijft hangen en is duidelijk ingedeeld, waardoor je op gevoel in het donker al snel alles leert te bedienen. Voor diegene met een wat minder goed gevoel hiervoor is er helemaal rechts bovenin tevens een verlichtingsknop op de AB en kunnen de knoppen in het donker alsnog ook op zicht goed worden gevonden.

Het bereik van de AB is groot en je kunt met de AB gericht op het scherm je projector goed bedienen.

De Memory knop is je vriend, zeker bij een ISF-gekalibreerde projector en ik raad aan om deze projector zeker alleen met een ISF-service te kopen en hem te laten doen voor zowel 2K/2D, 3D en 4K HDR. Je laad namelijk gewoon de juiste Memorykeuze in bij het kijken van het soort materiaal. Tevens zijn er ook directe knoppen, voor je weggeschreven lensposities wat erg handig kan zijn.

Wat ook wel een handige knop is, dat is Blank. Als je hierop drukt, dan gaat het beeld uit. Dit kan handig zijn bij projectie tijdens een lezing of op een Club voor onderbreking als je iets moet vertellen, zonder meteen verblind te worden. Ook bij demonstraties is dit best handig want als je één van de 2 Epson projectors die aanstaan even afdekt bij de ontvanger en je drukt op Blank, dan gaat de andere uit en door weer op Blank te drukken gaat die juist Aan en de eerder afgedekte juist uit en zo kun je blijven wisselen. Ik moet wel zeggen dat ik zelf gewend ben om de projectors anders af te dekken als ik er meerdere aan heb staan, maar dit is ook een mogelijkheid.

Bedieningspaneel

Voor als je de projector aan het plaatsen bent en je vanaf de projector wat moet instellen zonder de AB bij de hand te hebben, dan zit er op de projector zelf ook een bedieningspaneel (Foto 1), waarmee dat kan. Dit zit aan de rechter zijkant achter een schuifdeurtje. (Zie foto 2)

Dat er een Aan en Uit knop op de projector zelf zit vind ik al een pluspunt, want soms is het wel eens handig om dit rechtstreeks op de projector te kunnen doen, bv als je er meerdere hebt staan in een demoruimte en je er één aan wilt zetten zonder dat de ander hier ook meteen op reageert. (Een A/B keuze laat vaak toch de Aan en Uit functie door op beide kanalen).
Voor het plaatsen van een Update op de projector heb je deze tevens ook nodig. Daarboven zitten dan de info lampjes die je nodig hebt bij een eventuele firmware update of voor als er bv. storing mocht opduiken. Je kunt dan aan de verlichting zien wat hij aangeeft en in de gebruiksaanwijzing zien wat je moet doen. 

Via het paneel kom je tevens in het menu en kun je hier doorheen bladeren en functies kiezen.

3D Brillen

Voor 3D gebruikt deze projector nog steeds de Epson ELPGS03 3D RF brillen. Je krijgt ze er nu alleen niet meer bij. Jammer want dit is toch wel een topper van een 3D projector als hij hier eenmaal voor gekalibreerd is. Deze 3D brillen zijn erg licht en zitten zeer comfortabel op je neus, ook na lange tijd 3D film kijken. Ze zijn op te laden onder het neusgedeelte via een Micro USB aansluiting die tegenwoordig als standaard door veel telefoonmerken worden gebruikt en die je waarschijnlijk wel hebt liggen.

Wel is het misschien interessant om eens te kijken naar de Xpand Lite X105 RF 3D brillen. Hiermee behaal je namelijk een nog mooiere 3D beleving uit deze Epson projectors. Deze Xpand Lite X105 RF  3D bril heeft namelijk wat meer transparanter glas met hoger contrast, waardoor je een wat meer heldere 3D beeld overhoudt met minder last van ghosting. Deze Xpand Lite X105 RF  3D brillen zijn ook oplaadbaar en ook universeel voor elk RF 3D protocol.
Voor een review van deze brillen kun je hier terecht: Review van de Xpand Lite X105 RF en IR 3D brillen

Wireless HDMI

Dit zit niet op deze Epson EH-TW9300 maar wel op de Epson EH-TW9300W. Daarom plaats ik het toch maar even hier bij. De W achter het type staat naast de kleur Wit ook voor Wireless HDMI en dat doet deze set dan zelfs in 4K HDR en heeft hier een ingebouwde ontvanger voor. Als je hem zodanig gebruikt heb je de aansluitingen op de achterkant niet nodig en hiervoor heb je een afsluitklep als extra bij zitten. Als je niet per se een witte projector nodig hebt omdat je hem toch niet aan je plafond gaat hangen, maar het trekken van een lange HDMI kabel problematisch is, dan zou dit alsnog een reden kunnen zijn om voor de uitgebreidere versie van deze projector te kiezen.

Als je de mogelijkheid hebt om een HDMI kabel te trekken, dan prefereer ik dat altijd boven draadloos HDMI. Maar zelfs als extra vind ik dit een erg mooie aanvulling, vooral ook als je geen HDMI switcher hebt op je receiver, om gewoon even een Media Player of gameconsole aan te sluiten of om even snel iets te kijken vanaf je laptop, al heb ik deze nieuwe variant nog niet kunnen testen en zal ik dit gedeelte later nog wat gaan uitbreiden. Het Wireless HDMI van Epson is altijd behoorlijk goed geweest en ook deze keer heeft het meteen een HDMI Switcher ingebouwd. Dit kan de extra aanschafprijs voor de (W) wel eens dik en dwars waard zijn.
Een eventuele uitgebreide review over Wireless HDMI Transmitters vind je hier: Hier

Aansluitingen

De aansluitingen op deze Epson EH-TW9300 zitten aan de achterkant nogal diep verzonken zoals je op foto 1 kunt zien. Dit heeft wel het voordeel dat je de projector geheel naar achteren tegen een wand kan schuiven zonder dat er alsnog een stekker uitsteekt. De projector is dus wel groot, maar je weet precies wat je eraan hebt en zo is er wat dat betreft geen bijkomstige verassing meer en weet je wat je eraan hebt. Naast de AC 230V ingang vind je de volgende aansluitingen:
HDMI in (2x) met HDCP 2.2, VGA in, USB 2.0 type A, USB 2.0 Type B (Service Only), RS-232C, WLAN (optioneel), Activeren, Ethernet-interface (1000 Base-T/ 100-Base TX/ 10-Base-T)

De Epson EH-TW9300W heeft deze aansluitingen natuurlijk ook, maar omdat je die waarschijnlijk via de Wireless HDMI Transmitter zal aansturen zit er een mooie afdek klep bij zodat de achterkant geheel mooi is afgesloten.

Op foto 2 zie je de onderkant met de eventuele aansluitpunten voor een plafondbeugel

Lamp

Er zit een Epson ELPLP89 250W UHE lamp in deze projector en produceert zeer veel licht. Deze lamp gaat in normale High lamp Modes 3.500 uur mee en in Eco Lamp Mode 5.000 uur. Epson geeft niet aan wat hij in de Middelste stand doet, maar dat zal rond de 4000 uur liggen schat ik zo. Zelf zou ik het Lampgebruik niet van de uren laten afhangen, want ik vind 3500 uur in Normal Mode ook al heel erg mooi. Daarom kun je deze projector gewoon in de stand zetten die je op elk gepast moment nodig hebt, zonder je hierom druk te maken. 3D en HDR zul je zeker in High gaan gebruiken.

Lichtlekkage

Zoals te verwachten, is dat bij deze projector zeer goed voor mekaar en heb je hier totaal geen last van. De ombouw is ook dermate groot afgewerkt dat ze dit natuurlijk heel mooi hebben kunnen oplossen.

Ventilatie

Het koelen van deze projector gebeurt voornamelijk aan de voorkant. Rechts van de lens zit een rooster en daar zuigt de projector koele lucht naar binnen door een filter heen dat achter dit rooster is weggewerkt en die je zo nu en dan kunt weghalen om te reinigen (als de projector uitstaat). Links van de lens gaat de hete lucht er door een rooster weer uit. Hierdoor is de projector ook zeer mooi in een kast te plaatsen, zolang de voorkant helemaal vrij is. Sluit in zo'n geval de kastdeur pas wanneer de projector volledig is afgekoeld. Heb je hem achter een glazen deurtje staan, zorg er dan wel voor dat de afstandsbediening zo is weggelegd dat deze de projector niet aanzet als de kast is gesloten.

Geluidsniveau

In Eco Lamp Mode is deze projector behoorlijk stil en de meesten zullen deze mode standaard voor film gaan gebruiken, omdat de projector in Eco genoeg lichtopbrengst heeft. In Medium begin je de projector goed te kunnen horen, maar zelf vind ik dat dit tijdens een film totaal niet storend is. In High Lamp Mode blaast deze projector best wel stevig door en is hij wel goed te horen, maar tijdens een spectaculaire film zul je hier geen last van hebben. In 3D of 4K HDR kijk ik zelf gewoon in High en vind dit helemaal niet storend, maar dat scheelt echt van persoon tot persoon en kun je het beste zelf beoordelen.

Modus

Deze TW9300 heeft vanuit de doos 5 vooraf ingestelde beeldkeuzes waar je uit kunt kiezen voor 2D in 2K en 4K en 2 voor 3D en dit zijn:
Dynamisch, Natuurlijk, Bioscoop, Digitale bioscoop, Helder bioscoop
3D Dynamisch, 3D Bioscoop

Projectorfuncties en Menustructuur

Het menu van deze Epson serie projectors is nog steeds erg overzichtelijk en vind ik best prettig. Deze structuur gebruikt Epson al een tijd in zijn vorige series, maar waarom iets wijzigen wat gewoon goed is. Lopen we door het Menu heen kom je het volgende zoal tegen:

Van boven naar beneden aan de linkerkant ga je door de verschillende pagina's met functies heen. Ben je op de bewuste pagina kun je de instellingen aanklikken en wijzigen. Zo vind je in Tab1 bovenin de standaard beeld keuzes waar je uit kunt kiezen, zie Foto 2. Daaronder kun je dingen afstellen zoals Contrast, Helderheid, Kleur, Tint en scherpte. Bij scherpte heb je tevens fijnafstelmogelijkheden, zie foto 3. Je vind hier tevens je Witbalans (Foto 4) voor een mooie Greyscale-kalibratie. Verder vind je de Frame Interpolatie die je op Uit kan zetten op Low, Normal of High en ook is er de Image Enhancement (Foto 5) waarin je de projector van zijn simulated 4K kan afhalen en verschillende Presets kan kiezen of verdere instellingen kan doen zoals Super Resolutie. Daaronder vind je de Advanced Menu settings (Foto 6) waar je Epson Super White aan kunt zetten en eventueel handmatig je Iris kunt verkleinen voor als je de projector te fel vind in Eco, of als je geen Auto Iris wilt gebruiken, maar wel de Iris zo wilt zetten dat het zwart dieper is. Hierin vind je ook de Gamma settings waaronder ook een Customized Gamma wat voor de specialist wel handig is bij het afstellen van HDR. Tevens is hier het CMS (Color Management System) zie foto 8. Ook kun je onder TAB 1 nog je Lamp power Consumptie kiezen voor Eco, Medium of High en de Auto Iris uitzetten, of op een trage of snelle werking.

Onder TAB2 (Foto 9) vind je de 3D afstel mogelijkheden (Foto 10), zoals Auto herkenning of Side By Side, of Top & Bottom 3D en kun je tevens de convergentie van het 3D beeld kiezen ten opzichte van het formaat scherm dat je gebruikt. Ook kun je de helderheid van je 3D bril en daarmee ook de snelheid van je 3D Shuttersysteem aanpassen, want het één heeft invloed op het ander. Mediasluis past ook de 3D brillen aan (Zie ook het onderdeel 3D). Ook kun je hier bv. de mate van Simulated 3D kiezen, wat ik voor het kijken naar film nooit zou gebruiken. Tevens kun je het 3D beeld van Pseudo afhalen indien nodig door links en rechts om te ruilen wat bij downloads van 3D foto's of films nog wel eens nodig kan zijn, omdat deze verkeerd geplaatst zijn.
Je vind hier tevens ook de beeldinstellingen voor Aspect, Overscan en Blanking, met daaronder Advanced afstellingen voor HDMI zoals; HDMI Range Auto, Normal (Gelimiteerd voor Video van 16 tot 235) of Expanded (Volledig voor PC van 0 tot 255). Colorspace voor REC709 voor Blu-Ray of REC2020 voor 4K Ultra HD. Dynamic Range voor SDR of HDR. HDR heeft meerdere keuzes tot hoeveel Nits je nog details kunt zien, met HDR 1 tot 500 Nits, HDR 2 1000 Nits, HDR 3 4000 Nits en HDR 4 10.000 Nits. Als laatste nog de Video processing Fine (voor filmkijken) of Fast (voor gamers).

Onder TAB 3 (Foto 11) vind je de Keystone die we lekker op 0 laten staan en onderin de Memorybank. Deze Memory functie (Foto 12) zul je vaak gaan gebruiken, maar hier straks meer over.

Tab 4 is het Extended Menu zie foto 13 waar je bv. display instellingen kunt doen zoals Menu Positie (Foto 14) en de Panel Allignment (hier straks meer over) en Color Uniformaty (Ook hier straks meer over). Ook heb je in deze Tab 4 de projectiepositie instellingen om het beeld om te draaien als je hem ondersteboven aan je plafond ophangt of via een doorzichtscherm projecteert. Tevens kun je hier uit één van de 23 talen kiezen waarin je het Menu van deze projector kunt zetten, waaronder ook Nederlands. (Foto 15)

Onder Tab 5 vind je de netwerk afstellingen zoals je op foto 16 ziet, waaronder ook voor Wireless LAN.

Tab 6 is voor de Info, van bv. de staat van je projector en waar je kunt zien welke bron hij afspeeld qua resolutie, kleurdiepte alsook Dynamic Range, waardoor je dus kunt checken of hij daadwerkelijk ziet dat je een 4K Ultra HD bron met HDR afspeelt of een Blu-Ray met 1080P in SDR. Ook vind je hier de hoeveelheid lampuren van je projector en onder andere informatie over de firmware.

In Tab 7 kun je van alles resetten, dus kun je als je niet zeker weet wat je doet hier maar beter weg blijven.

*Het is totaal zinloos om settings van andere projectors over te nemen omdat dit per model uit één serie al enorm verschillt en onderling ook effect op elkaar hebben. Elke projector of TV heeft echt een eigen ISF-Kalibratie nodig.

Memory voor beeldafstelling

Als je deze TW9300 projector hebt afgesteld naar jouw smaak, dan kun je jouw settings wegschrijven in één van de 10 geheugenbanken hiervoor. (Zie foto 1) Dit is erg handig gedaan van Epson, want vooral bij een ISF-servicemodel kun je zo in elke situatie, op elke ingang zoals op beide HDMI ingangen en ook Wireless op de TW9300W de ISF-kalibraties inladen die er voor je opgezet zijn die je op dat moment nodig hebt. Hier kunnen veel andere fabrikanten nog wat van leren. Je wilt niet voor elke ingang opnieuw je projector moeten afstellen of kalibreren. Je kunt elke afgestelde memory tevens een naam geven, zoals je op Foto 2 kunt zien.

Hoogstwaarschijnlijk koop je deze projector met een ISF-service en dan zitten er al een paar Memory functies op die speciaal voor jou zijn aangemaakt en ISF-gekalibreerd. Zo kies je bv. een 2K/2D ISF mode in Eco lampmode gekalibreerd voor REC709 dat voor Blu-ray wordt gebruikt, maar een aangepaste Sport stand in een ISF-gekalibreerde High Lamp Mode, of een afgestelde 3D stand voor je 3D materiaal, of zelfs een afgestelde 4K-HDR10 stand als je een nieuwe 4K Ultra HD Blu-Ray gaat kijken. in ieder geval kun je geheugens kiezen die allen voor specifiek materiaal aangemaakt zijn, zodat je voor elk soort van materiaal op de daarvoor ingestelde memory kunt drukken. 

Natuurlijk hoeft je dit pas weer te doen als je naar een ander soort beeldmateriaal gaat kijken. De projector herkent zelf ook wel het één en ander, dus als je 3D gaat kijken, dan pakt hij meteen de laatste Memory die je voor 3D hebt gebruikt. Als je klaar bent met je 3D film, dan gaat hij gewoon weer terug naar je ingestelde REC709 setting.

Panel Allignment

Aangezien dit een 3x LCD projector betreft heb je eigenlijk altijd wel een beetje convergentie verschuiving tussen de 3 RGB panelen ten opzichte van elkaar. Dit kan al verschillen per model uit dezelfde serie. Ook het vervoeren kan hier invloed op hebben. Vooral bij Epson is gebleken dat zo'n convergentiecorrectie vaak hard nodig is, want zij houden te grote marges aan voor wat er door de eindkeuring heen mag komen. Heel vervelend, maar vaak wel vrij netjes te krijgen met deze functie op de projector. Er zijn 2 soorten waar je bij de panel allignment uit kunt kiezen, maar eigenlijk werkt er maar één heel goed en dat is Shift. Met de Panel Allignment kun je dan het gehele rode en blauwe paneel afstellen ten opzichte van het groene paneel dat gefixeerd is. Een kleine correctie kan vaak al een behoorlijke verbetering geven in de scherpte en schoonheid van het videobeeld.

Er is ook de mogelijkheid om dit per Zone te doen. Als de panelen te verschillend zijn (wat wel eens voorkomt), waardoor je ze met Shift totaal niet netjes op elkaar kunt krijgen, zodat je flinke kleurrandjes blijft zien en het beeld zelfs onscherp blijft bij focussen, dan kun je dit met de Zone Allignment schijnbaar wel zeer netjes krijgen, door met de Panel Allignment in Zone op meerdere sectors het beeld netjes te corrigeren, en bij projectie van stilstaande plaatsje lijkt dit ook wel zeer goed te hebben gewerkt, maar zodra je video gaat afspelen, valt de projector door de mand en blijkt dit toch allemaal teveel te zijn en helemaal niet te werken. Ook is de onscherpte die je voorheen dan had waarschijnlijk nog steeds niet te corrigeren.

Conclusie is dus,... als je panelen niet meteen netjes zijn geplaatst en je dit met de Panel Allignment in Shift niet kan corrigeren, ruil dan meteen je projector om voor een nieuwe. Als dit vaker voorkomt, misschien dat Epson dan de eindcontrole wat strakker aantrekt.

* Wat je ook als serieuze afstelling gaat doen,... zorg dat de projector minstens een half uur aanstaat en goed op temperatuur is gekomen, zodat de panelen hun plek echt goed hebben ingenomen. Dit heeft vaak zelfs invloed op het Focussen van de lens als je de projector een vaste plaats gaat geven, want doe je dit als hij net aanstaat, dan zul je bemerken dat je dit nadat hij goed warm is toch nog wat kan corrigeren.

Color Uniformaty

Color Uniformaty is een functie waarbij je het projectiebeeld mooi egaal kunt maken qua helderheid en kleurverloop. Je kunt hiermee op 9 verschillende plaatsen (zie foto) en op 8 verschillende helderheidsniveau's voor grijswaarden, met een soort witbalansfunctie het beeld gelijk trekken qua lichtopbrengst en kleur. Het is natuurlijk nog mooier als het vanuit de fabriek al meteen goed is en meestal is dat ook wel zo, maar soms kan het wel eens nodig zijn om dit wat recht te trekken. Dat kan soms ook met je scherm te maken hebben of omdat je de projector thuis vanuit een hoek laat projecteren met gebruik van een erg ruime verticale en of horizontale Lens Shift. Zeker als je scherm een wat hogere gain heeft zie je vaak een verloop. De mogelijkheid om dit ook naar je voorkeur recht te trekken is er in ieder geval.

Uit de doos - metingen

Als je niks gewend bent of van een oude projector afkomt, dan is de eerste indruk altijd overweldigend bij het zien van een projector van dit kaliber. Toch zie je vanuit de doos niet hoe mooi dynamisch scherp en diep deze projector het beeld uiteindelijk echt kan neerzetten. Natuurlijk zie je wel dat dit een projector betreft die heel wat in zijn mars heeft en een zeer diep zwart niveau kan produceren. Het beeld ziet er qua resolutie zeer fijntjes uit, maar dat komt omdat standaard de 4K Enhancement aanstaat en alles wordt omgetoverd naar een hogere resolutie. Hiermee verdoezeld deze projector wel ook meteen een hoop eventuele mankementen die na afstelling en ISF-kalibratie een geweldige verbetering tot stand brengt.
Als je wilt weten wat Mediasluis zoal doet tijdens een ISF-kalibratie en wat het inhoudt, lees dan deze review: Waarom een projector met ISF-kalibratieservice kiezen

Als je op de metingen kijkt van Foto 1 (gedaan in Natural Mode) dan zie je dat de kleuren van de grijswaarden in de RGB Balance in het geheel wat uit elkaar lopen al is dit niet zoveel als bij andere projectors vaak het geval is, maar ook dat is iets wat recht gezet moet worden met een kalibratie op de witbalans en meteen duidelijk zichtbaar is in het beeld. Als je dat niet doet ziet je display er op deze manier nogal rommelig uit en als je dit rechttrekt, oogt het beeld schoon en helder.

De Gamma loopt scheef van 1.3 naar gemiddelt 2.0 en dat is veel te laag en geeft een saai plaatje op het scherm, dus dit moet dieper en netter worden afgewerkt. Na de ISF-kalibratie zorgt dat voor een veel dieper en meer 3D achtig beeld op je scherm.

De kleuren staan zo vanuit de doos al aardig netjes op hun plek voor REC709 in de CIE Diagram met een kleine afwijking voor Cyaan en Magenta. Blauw lijkt een beetje af te wijken, maar kijk je naar de helderheid dan heeft deze een afwijking die zichtbaar gecorrigeerd dient te worden, omdat het oog hiervoor namelijk zeer gevoelig is en je de afwijkingen boven de DeltaE 3 gaat zien. Zoals je in de Gamut Luminance kunt zien komt Blauw voorbij de DeltaE 16 en dat is heel goed zichtbaar. Ook Rood en Magenta komen boven de DeltaE 4 uit, maar met een kalibratie in het CMS is dit allemaal zo rechtgezet.

Op Foto 2 zie je een voormeting in gedaan in CInema Mode met een filter die automatisch wordt voorgeschoven. De kleurdiepte wordt hierdoor enorm vergroot en het is duidelijk dat dit filter bedoelt is voor 4K in BT2020. Dit zal moeten worden bijgewerkt met de ISF-kalibratie, al is die correctie dan best veel, naast de andere afwijkingen die ook groter zijn als met Natural Mode. Uiteindelijk kun je dus wel hetzelfde kleurresultaat behalen voor REC709 als in Natural Mode na kalibreren, maar je verliest dan uiteindelijk wel behoorlijk veel licht. Zou je deze projector vanuit de doos gaan gebruiken zonder ISF-kalibratie, dan raad ik toch de Natural Mode aan boven de CInema Mode.

Op Foto 3 en 4 zijn voormetingen van deze projector te zien in 4K HDR en ook hier zie je toch een veel grotere afwijking in Cinema Mode als in Natural. De kleurdiepte (gemeten op Patterns met een Stimulus van 50%) gaat wel wat verder als in Natural Mode, maar de EOTF voor Gamma ligt duidelijk lager, dus ik ben eigelijk wel benieuwd hoe dit uitpakt. Nu is een kalibratie in UHD maar beperkt mogelijk, omdat er nu nog geen echte standaard is voor 4K Ultra HD met HDR (High Dynamic Range) en WCG (Wide Color Gamut) waardoor de kleuren op verschillende projectors er toch anders uit blijven zien. Wel is een beperkte kalibratie mogelijk en kun je het zwartniveau en witniveau corrigeren met een HDR10 kalibratie op de witbalance die in Natural wat uit elkaar ligt, maar in Cinema toch wel dramatisch veel verder afwijkt. Wel kun je met het CMS ook zeer beperkt de kleuren beter op hun plek proberen te krijgen voor P3, de kleurdiepte waarin films gemasterd worden voor in de bioscoop en 4K Ultra HD Blu-Ray. Ondanks de beperkte mogelijkheden voor kalibratie in HDR10 is het resultaat na zo'n kalibratie echt stukken beter dan hoe het is als je de projector vanuit de doos gebruikt, sterker nog,... Standaard uit de doos ziet het 4K met HDR er gewoonweg niet uit, in geen enkele Mode of HDR keuze, dus dit is absoluut iets dat zorg nodig heeft met een degelijke kalibratie. Na kalibratie zou het filter voor 4K wel een betere kleurdiepte moeten geven in CInema, dus laten we eens gauw gaan kijken wat we met een ISF-kalibratie echt uit deze projector kunnen halen.

Na ISF-kalibratie - Metingen

Ik heb deze projector voor meerdere Lamp standen gekalibreerd in Natural, omdat Natural standaard al het dichtste bij het REC709 eindresultaat zit en zo de minste afwijking geeft of verlies in lichtopbrengst. Cinema Mode verliest namelijk enorm veel licht als deze wordt gecorrigeerd voor REC709. Het ISF-kalibreren op deze projector is een verademing. Alles kalibreert zo lekker rechttoe rechtaan en is meteen gebalanceerd tussen Chroma en Luma. Bij sommige merken moet je wat vaker bijstellen tot er een algeheel balans is bereikt, maar hier hoeft dat dus niet (Al check ik het natuurlijk wel). Dat is mooi, want je hebt nogal wat ISF-kalibraties te doen. Je schrijft ze mooi weg in het geheugen en zo kun je een eerdere kalibratie soms als basis gebruiken om hier vanuit verder te gaan in andere Lamp settings en zijn de correcties dan veel minder als wanneer je vanuit 0 begint. Ook voor 3D kun je fantastisch mooi een complete kalibratie doen op deze projector en met de juiste apparatuur zelfs voor 4K Ultra HD met HDR en WCG.

Als je op Foto 1 kijkt dan zie je dat de kleuren van het RGB voor de grijswaarden in de Witbalans bijna helemaal recht getrokken zijn. Het resultaat hiervan is visueel een prachtig schoon beeld op je scherm.
Ook de gamma is nu mooi recht en een heel stuk dieper en dat zie je zeker terug aan het resultaat, want het beeld ziet er spectaculair diep en dynamisch uit zo.
Het CMS werkt fantastisch op deze Epson TW9300 en je kunt de kleuren zeer netjes afstellen voor REC709. Kijk je naar de CIE Diagram, dan staan de primaire kleuren alsook de secundaire kleuren bijna perfect op hun plek (op Blauw een klein beetje na dan, waardoor ook Cyaan ietsjes afwijkt). Natuurlijk kun je Blauw wel 100% op zijn plek krijgen om een perfect plaatje te tonen, maar daar hou ik niet van want dat gaat dan ten koste van bv. een verkeerde Luminantie en dan oogt het daadwerkelijke beeld van je projectie visueel niet zo mooi als dat het zou kunnen.
Zoals je op de Gamut Luminance kunt zien staan alle kleuren nu wel perfect netjes onder de DeltaE 1. Vanaf de DeltaE 3 ga je de afwijkingen pas zien, dus dit is erg netjes zo.
De DeltaE 2000 laat zien in hoeverre ik het daadwerkelijk zo heb gekregen als naar mijn instellingen op het kalibratieprogramma en dat zit allemaal erg netjes onder de DeltaE 1, op de 100IRE na dan maar die loopt wel vaker ietsjes uit. Voor elke andere lampmode was dit allemaal ook zeer netjes zoals hier en dit zelfs voor het 3D. Ik heb alleen niet van elke Mode een Post-Calibration meting gedaan om hier te plaatsen.

Op Foto 2 kun je het resultaat zien van de Post-Calibration gedaan voor 4K Ultra HD met HDR en WCG in Natural. Ongekalibreerd had de witbalans wat correctie nodig en dat is mooi recht getrokken. Ik heb hiervoor een 2 punts kalibratie gedaan in HDR10 met passende patronen hiervoor en het resultaat is zichtbaar geweldig opgeknapt. Ook zijn de kleuren nu een stuk beter geplaatst in de CIE Diagram (gemeten op Patterns met een Stimulus van 50%) en halen ze voor een groot deel de P3 kleurdiepte, waar de UHD films van nu op gemasterd worden en hoe we het in de bioscoop al een tijdlang zien. Groen haalt het net niet helemaal, waardoor Cyaan en Geel ook ietsjes afwijken, maar erg veel scheelt dit niet. Natuurlijk is deze kalibratie niet perfect en zal dit pas beter gaan worden als hier ook daadwerkelijk een echte standaard voor is en tevens ook de panelen verder worden uitgewerkt om dit ook volledig te kunnen weergeven in die kleurdiepte. Voor de overstap van REC601 naar REC709 heeft dit toen ook enkele generaties geduurd, dus geef het wat tijd. De lichtbron zal hiervoor straks met Laser ook wonderen gaan doen.

De Gammacurve is vanwege het HDR nu vervangen met een EOTF (Electro-Optical Transfer Function) en heeft een vaste code voor een vaste lichtwaarde die volgens de PQ Curve (Perceptual Quantizer) precies aangeeft waar die waardes moeten komen te liggen. Deze EOTF uitslag loopt natuurlijk niet zo perfect mooi op, omdat deze projector die lichtopbrengst nooit haalt natuurlijk, maar na de kalibratie zie je dat de EOTF voor deze projector wel een stuk strakker is geworden. 

Op foto 3 zie je de Post-Calibration van 4K HDR in Cinema Mode. Het resultaat is door de DCI-filter die er dan automatisch tussen wordt geplaatst qua kleur dan wel ietsjes beter, maar dit gaat wel ten koste van de Witbalans en tevens geeft deze projector dan meteen zichtbaar minder licht, wat ook in de EOTF meteen terug te zien is.

Ik heb een veel mooier resultaat kunnen behalen voor HDR, dan met welke standaard uit de doos Mode of HDR keuze maar ook, door voor HDR de Custom Gamma te gebruiken en deze speciaal aan te passen om meer lichtopbrengst uit deze projector te kunnen halen, zonder het effect te degraderen die de spiegelende reflecties moeten geven met de HDR mastering. Dit is iets wat niet gewoon domweg omhoog geschroefd kan worden, maar door dit met zorg te doen en op de juiste testpatterns, geeft dit een bijzonder goed resultaat, met een betere EOTF en zichtbaar meer lichtopbrengst.
Als je een beter begrip over 4K Ultra HD en HDR wilt krijgen en weten waar het naartoe gaat, dan kun je hier een uitgebreide review over lezen:: De weg van HD naar UHD, via 4K-Ultra HD met HDR10 naar Dolby Vision

* Projectors zijn meestal aan de kalibratie-verslagen te herkennen, omdat deze typisch de beperking en het gedrag van een bepaald model laten zien. Vergelijk de testuitslagen maar eens op verschillende reviewsites. Als een verkoper bij iedere projector altijd een perfecte meting laat zien, zoals bv. een CIE-driehoek waar de kleuren altijd perfect op de hoeken staan, kun je terecht je vraagtekens zetten. Dit neemt ook meteen de eer weg van een projector die het wel echt zeer goed doet.

Beeldprestatie in 2D

Na de kalibratie is het tijd om echt film te kijken, want daar is zo'n projector natuurlijk voor en ik kan je vertellen, dat het resultaat van de kalibratie wonderbaarlijk mooi heeft uitgepakt, want het beeld is spectaculair diep en prachtig helder. Dat voor iemand die normaal altijd naar een JVC DLA-X7500 zit te kijken. Nu oogt LCD echt anders als LCoS maar wat ik hier zie is toch echt bijzonder goed. Dit is zeker wel de beste LCD projector die je voor dit geld kunt kopen momenteel en het is haast niet te geloven dat er zo'n kwaliteit uit deze projector komt.

Ik zet dus maar weer de demodisk aan om de bekende stukjes te vergelijken. De openingsscene van Batman Dark knight op het dak spat meteen van het scherm. Het beeld is rustig, scherp en zeer dynamisch. Ondanks dat ik mijn JVC X7500 gewend ben, zou ik best ook met deze projector kunnen leven, terwijl deze toch maar de helft kost van deze JVC. Dat is een gigantisch compliment, maar moet wel in perspectief worden gelezen natuurlijk en ik kom hier in de vergelijkingen wel op terug. Het beeld is gewoon ontzettend goed en het ziet er zeer diep uit en als je niet beter weet en de JVC modellen niet kent dan val je werkelijk van je stoel als je dit ziet. De sterrenhemel van Transformers 3 - Dark of the Moon is schitterend en de sterren fonkelen tegen de zwarte hemel.

We hebben met deze Epson EH-TW9300 naar Planet Earth II gekeken via de Ziggo Horizon-box en ook dat was gewoon smullen. Wat een prachtig plaatje zet deze projector neer. De kleuren zijn prachtig gebalanceerd en het is ongelooflijk wat een diepte deze LCD projector weet te produceren met behulp van zijn native zeer diepe zwartniveau in combinatie met zijn enorme lichtopbrengst, waardoor lichte voorwerpen prachtig los komen van de zeer donkere achtergrond en dit geeft hierdoor echt licht, zodat het beeld er heel 3-Dimensionaal uitziet. Vooral in Medium lamp Mode spat het van het scherm af, waarbij het geluidsniveau best nog goed te doen is vind ikzelf. De mogelijkheid om de TW9300 in 3 lampstanden te gebruiken naar gelang het nodig is, maakt deze projector ook nog eens tot een echte all-rounder.

Het is daarom zeker ook erg interessant om hem te gaan vergelijken met de JVC X5500 en Sony VPL-HW65ES projectors die hier net boven en onder zitten qua prijs, maar dat komt straks. Eerst wat meer over het zwartniveau.

Zwartniveau

Het native zwartniveau op deze Epson EH-TW9300 gaat erg ver en zit op het niveau van de instapper van JVC. Je moet dit wel in perspectief zien, want de JVC DLA-X5500 geeft hierbij een transparanter beeld met meer scherpte en detailering, omdat LCoS nu eenmaal transparanter en meer analoog oogt ten opzichte van LCD. Toch is het echt ongelooflijk dat je voor het prijsniveau waar deze Epson EH-TW9300 op ligt, een projector hebt van dit niveau.

Juist het diepe zwart zorgt bij een projector voor een zeer dynamisch en 3D achtig plaatje op het scherm, want hoe dieper de onderliggende achtergrond kan zijn, hoe groter het verschil is met lichte voorwerpen die hier dan prachtig tegen afsteken. Vooral ook als de lichtopbrengst dit zwartniveau complimanteerd zoals hier het geval is. Lampjes, reflecties en andere verlichte voorwerpen steken dan meer af van de rest en alles ziet er hierdoor wat echter uit. Horrorfilms zullen nu nog enger zijn als voorheen en Sci-Fi films zullen nog spectaculairder overkomen. Ik ben werkelijk verbaasd om te zien hoe mooi diep het zwart van een sterrenhemel is, bv. in de Transformers - Dark of the Moon opening. De sterren fonkelen prachtig tegen de hemel. Voorheen had de Epson TW9200 al zo'n diep zwartlevel, maar door het gebrek aan licht viel de impact toch wat weg en kon die projector al snel niet meer meekomen met de concurrentie, zoals de HW modellen van Sony, die vaak een dynamischer plaatje wisten te toveren, door gebruik te maken van meer lichtopbrengst in combinatie met een zeer snelle Auto Iris. Al ging het zwartniveau van de Epson TW9200 vaak toch wel wat verder.
Het is ook de combinatie nu, van zeer diep zwart met zeer veel licht, wat deze Epson EH-TW9300 zo mooi maakt.

Je begrijpt wel wat een feest het is om Star Wars te zien met deze projector. Darth Vaders gitzwarte glimmende pak knalt prachtig af tegenover de glimmend witte Stormtroopers. Lightsabers geven nog meer licht en komen zeer realistisch over. De ruimteschepen spatten nu ook meer van het scherm tegenover de donkere hemel. Ja, wat je ook gaat kijken met deze Epson TW9300, je komt het diepe plaatje overal in tegen en je krijgt echt zin om je gehele collectie films opnieuw te gaan kijken, als je van een oudere projector of lager model afkomt en je deze straks hebt staan.

Auto Iris

Al is het native zwart van deze TW9300 projector nog zo diep van zichzelf, het meest spectaculaire zwart haal je eruit in combinatie met gebruik van de Auto Iris. Je ziet dat alles gewoon strakker aantrekt en dat het zwart intenser wordt. Ook bij gemiddelde scenes zie je dat de Iris het complete beeld meer scherpte geeft doordat ook fijne lijntjes in details dieper aantrekken. Je hebt hiervoor de keuze uit 2 snelheden waarmee de projector dit dan doet. Eigenlijk is de keuze meer bedoelt voor het veranderen van de zichtbare werking, maar het resultaat voor iedere scene is hierbij ook net iets anders en met de Auto Iris op Normaal vind ik deze projector het mooiste resultaat geven hierin. 

Wel kun je de Iris zo nu en dan nog steeds zijn werk zien doen en ook hoor je hem zijn werk nog doen, al is dit nu zichtbaar en hoorbaar wel wat minder geworden dan bij de vorige TW9200 het geval was. Dit is dus wel iets verbeterd en de grootte van de projector zal voor de onderdrukking van het geluidsniveau van de Iris natuurlijk meehelpen. Zelf vind ik dit zodanig verbeterd, dat ik het niet meer zo'n probleem vind. Maar ik kan mij voorstellen dat anderen hier toch last van blijven houden en de Iris daarom liever niet gebruiken. Je kunt er in dat geval tevens voor kiezen om de Auto Iris uit te zetten en handmatig de opening van het diafragma naar smaak af te stellen op een vast niveau wat je zelf mooi vind. De mogelijkheid heb je in ieder geval en kun je doen onder het Advanced Menu in Tab 1, zie foto.

Helderheid in Ansi Lumen

Er is één ding waar deze nieuwe home Cinema projectors uit de serieuze serie van Epson in uitspringt ten opzichte van zijn voorgangers. Deze projector geeft een heel stuk meer licht. In zijn Low Lamp Mode geeft de Epson EH-TW9300 al meer licht dan dat de TW9200 deed in High Lamp Mode. Hierdoor geeft deze projector zeer veel mogelijkheden voor verschillende lichtomstandigheden of materiaalkeuzes. Het 3D is hiermee meteen enorm verbeterd, maar ook de mogelijkheid voor 4K met het nieuwe HDR is nu mogelijk. Het beeld van deze projector is in ieder geval enorm dynamisch geworden en alles spat gewoon zeer 3-Dimensionaal (niet stereoscopisch) van het scherm af.

Als je kijkt dat deze projector nu in Low Lamp Mode na ISF-kalibratie gewoon 1387 Ansi Lumen geeft, terwijl de TW9200 in zijn Normal Lamp Mode maar 714 Ansi Lumen gaf en in Low nog minder. Beiden in Natural Mode natuurlijk. Dat is een enorme prestatie en schopt deze projector meteen naar een hogere klasse.
Je kunt de review vergelijken met die van de TW9200 van voorheen: Review van de Epson EH-TW9200/EH-TW9200W

Hier heb je een overzicht van de gedane metingen voor de lichtopbrengst van deze nieuwe telg van Epson. Na ISF kalibratie netjes op de 6500K (Kelvin) voor REC709 is dit:
- 1387 Ansi Lumen ISF Natural in Low Lamp Mode
- 1720 Ansi Lumen ISF Natural in Medium Lamp Mode
- 2095 Ansi Lumen ISF Natural in Normal Lamp Mode
Voor 3D is dit:
-   873 Ansi Lumen ISF 3D in Medium Lamp Mode
- 1189 Ansi Lumen ISF 3D in Normal Lamp Mode
Voor 4K Ultra HD met HDR is dit:
- 1640 Ansi Lumen ISF 4K HDR in Medium Lamp Mode
- 2052 Ansi Lumen ISF 4K HDR in Normal Lamp Mode
Voor de ongekalibreerde standaard modes, zoals je deze vanuit de doos in het menu kunt oproepen is dit:
- 3117 Ansi Lumen op 6905K in Dynamic Mode
- 1694 Ansi Lumen op 7684K in Bright Cinema Mode
- 1695 Ansi Lumen op 7031K in Natural Mode
-   701 Ansi Lumen op 8104K in Cinema Mode
-   804 Ansi Lumen op 7871K in Digital Cinema Mode
Je ziet dat deze projector heel wat licht kan geven en zo voor elke situatie bruikbaar is. Voor die momenten waarin je even niet goed kunt of wilt verduisteren, valt er een hoop te compenseren met de lichtopbrengst van sommige Modes.

*Staar je niet blind naar specificatie over de Ansi Lumen die fabrikanten voor hun product neerzetten. Deze vermelding is het uiterste van wat een dergelijke projector kan geven, maar totaal niet bruikbaar voor het serieus kijken naar film. Is de projector ISF-gekalibreerd om een mooi en natuurlijk videobeeld weer te geven, dan houd je vaak maar een derde over van de aangegeven lichtopbrengst die op de doos staat. In de meest optimale kijksituatie heb je dat ook absoluut niet nodig.

Schaduw en Detail

Deze projector heeft een zeer diep zwart en je zou verwachten dat dit ten koste gaat van de detaillering in de donkere partijen. Dat valt allemaal best mee. Bij een direct vergelijk met een LCoS projector van JVC, dan is die JVC wel wat transparanter ten opzichte van deze Epson TW9300 LCD projector en laat wel meer detail zien in de zeer diepe zwart waarden die op de duurdere modellen zelfs nog verder gaan en ook de Sony HW65ES laat meer detaillering zien, maar komt vaak net niet zo diep met zijn zwart, wat overigens niet altijd zo opvallend is. Als je geen vergelijk hebt, dan heb je zeker niet het gevoel dat je details mist en ziet het beeld er gewoon zeer solide uit met veel scherpte en detail. Sterker nog, de details in het beeld zijn zelfs heel erg scherp door gebruikmaking van die fantastische lens op deze projector.

Om details extra te verscherpen heb je in het Image Enhancement Menu een hoop mogelijkheden waarmee je deze details op kunt peppen, maar je gaat al gauw te ver hiermee en dat gaat dan weer ten koste van de fijnere details in het beeld. Hierin heb je tevens ook meerdere standaard Presets waar je uit kunt kiezen, maar vergeleken met mijn eigen afstelling zonder die Presets behaal ik toch echt een beter, scherper en dieper plaatje op het scherm. Wil je de 4K Enhancement gebruiken om 1080P materiaal op te waarderen naar 4K, of gewoon om de pixelstructuur te verkleinen, dan is Preset 2 wel aardig, mits je die op een resolutie patroon ook even bijstelt.
Hieronder nog wat meer hierover.

Super Resolution

Super Resolution is zo'n detail Enhancement die Epson al een tijdje heeft geïmplementeerd in veel van zijn projectors. Ik was hier voorheen erg enthousiast over, omdat je zo veel genuanceerder de scherpte kon afstellen als met een gewone Sharpness functie, maar nu mag het wat mij betreft best wat verfijnder gaan werken. Super Resolution is net zoiets als de Reallity Creation bij Sony, alleen Sony heeft dat verder ontwikkeld en meer verfijnd en doet dit echt een heel stuk beter en maakt daadwerkelijk fijne details beter zichtbaar zonder al te snel randvorming om fijne lijntjes te veroorzaken. Al moet je ook bij Sony de RC niet overdrijven natuurlijk. De Super Resolutie van Epson werkt te grof en verdrukt hierdoor al zeer snel de fijnere details. Natuurlijk werkt het nog steeds verfijnder als bij gebruikmaking van de standaard scherpstelling. Misschien komt het omdat deze projector nu met zijn lens al meteen een grote scherpte neerzet dan zijn voorganger en het beeld kunstmatig niet meer zo hoeft te worden opgekrikt. Sony gebruikt daarentegen weer een kwalitatief veel mindere lens op zijn projector en heeft die Reallity Creation ook daadwerkelijk nodig, maar doet dat dan wel weer voortreffelijk.
Alleen in combinatie met de 4K Enhancement en de Image Preset Mode voegt Super Resolution iets bruikbaars toe, mits je het bij een klein beetje houdt.

4K Enhancement

Dit is best bijzonder, dat Epson dit voor deze prijs al meegeeft bij deze Epson EH-TW9300. Sterker nog,... het zit ook al op de instapper van deze serie de Epson EH0TW7300. Wat de projector hiermee doet is de beeldchip zeer snel diagonaal een halve pixel verschuiven waardoor de verticale en horizontale resolutie verdubbelt. Hierdoor wordt niet alleen de pixeldichtheid verfijnd, maar als je deze projector een echt 4K signaal aanbiedt, dan gebruikt hij die informatie ook daadwerkelijk om het te verdelen over het gehele beeld, om zo de daadwerkelijke resolutie te vergroten. Het wordt zo natuurlijk nooit volledig 4K en gaat meer richting 2,5K, maar zichtbaar meer details krijg je zeker.

Je kunt deze 4K Enhancement tevens gebruiken bij 1080P materiaal, voor het upscalen hiervan, maar hiermee verklein je eigenlijk alleen maar de pixeldichtheid. Om te concurreren met LCoS projectors die geen pixelstructuur vertonen op het scherm terwijl bij LCD projectors de pixels wel altijd wat zichtbaar blijven, is dit welliswaar een effectief middel om het beeld wat zachter te maken, ware het niet dat het beeld dan zichtbaar minder diep en minder scherp is. Je zou denken dat je dit kunt compenseren met de Super Resolutie, maar zoals je in dat deel al hebt kunnen lezen is het resultaat hiervan dus niet geweldig. Ook niet met de Preset keuzes in de Image Enhancer.
Tijdens het afspelen van 4K materiaal doet dit zijn magie natuurlijk wel en doet hij dat zelfs met HDR.

HDR

Het 4K doet deze Epson EH-TW9300 zelfs in combinatie met HDR. Om te beginnen moet ik wel zeggen dat HDR er vanuit de doos maar treurig uitziet, maar na een kalibratie is hier echt heel wat uit te halen en ziet het er zelfs geweldig uit. Na een aanpassing in de Custom Gamma komt het gehele beeld zelfs nog meer tot leven waardoor het je een groot gevoel van realiteit geeft, alsof je er daadwerkelijk bij bent. Ook dit zit zelfs op de TW7300 instapper, al vind ik dat je voor HDR, de naam zegt het al; High Dynamic Range, echt wel een bepaald niveau van zwart moet kunnen behalen wil dit ook echt tot zijn recht komen. Het dynamisch bereik tussen zwart en wit wordt bij HDR namelijk enorm veel ruimer, maar dan moet het zwart er wel ook zijn.
Deze TW9300 doet dat zeker.

Er zijn voor de verschillende mastering van films naar 4K Ultra HD Blu-Ray op deze projector verschillende HDR keuzes meegegeven, die je via het menu of met de HDR keuzeknop op je afstandsbediening makkelijk kunt benaderen. Dit zijn de standen:
- HDR 1 = 500 Nits
- HDR 2 = 1000 Nits
- HDR 3 = 4000 Nits
- HDR 4 = 10.000 Nits
Normaal kiest de projector automatisch HDR 2 die op 1000 Nits staat afgesteld, maar aangezien het gehele HDR nog wat in de kinderschoenen staat en veel mensen vanuit de doos HDR 1 willen gebruiken, om er toch wat meer licht uit te persen, heeft Epson na de laatste firmware update er een extra automatische HDR keuze aan toegevoegd die dan automatosch voor HDR 1 kiest als hij 4K materiaal met HDR metadata binnenkrijgt.

* Het gemis aan licht met HDR (vanuit de doos) is na de kalibratie bij Mediasluis zeker niet meer het geval en in HDR 1 zul je daar dan zelfs nog meer profijt van hebben.

Frame Interpolatie

Ook Epson's Frame Interpolatie zit natuurlijk ook op deze projector. Epson was hier één van de eerste mee en ik vind het normaal altijd een enorm gemis als het er niet op zit. Ik vind dat deze projector het eigenlijk ook zeker nodig heeft, want zonder FI is het beeld wat onrustig. Hiermee verschil ik misschien van de mening van anderen, maar ik heb die FI juist graag aan. Probleem is alleen dat de FI op deze Epson EH-TW9300 gewoonweg erg slecht is en had intussen best wel eens verbeterd kunnen worden sinds de afgelopen jaren. Nu kan ik niet meer zo positief zijn als bij de vorige series, omdat de concurrentie dit tegenwoordig juist steeds beter doet, waardoor stilstand achterstand is bij techniek.

Met de FI op Low vind ik de onrust nog steeds niet voldoende geëlimineerd en stoor ik mij hier mateloos aan. Op de middelste stand wordt het allemaal pas rustig genoeg en kan ik er goed naar kijken, maar dan komen er een partij bijeffecten in het beeld waar je zeker niet blij van wordt. Eigenlijk zie je dat al met de FI op Low. Het komt er dus op neer dat je op deze Epson EH-TW9300 de Frame Interpolatie maar beter Uit kunt laten staan. De details in het beeld zijn dan ook opeens een stuk beter te zien en alles is meteen ook wat scherper. Het gaat de beeldverwerking van deze Epson projector net wat boven zijn pet en de steken die hij laat vallen zie je te goed.
In de bioscoop heb je die FI natuurlijk ook niet en daar zit ik dan ook wel te klagen hoor, dus dit is iets wat je zelf moet beoordelen.
Toch jammer, want de concurrentie kan dit behoorlijk goed, maar ook dan zijn er personen die de FI liever niet gebruiken, simpelweg omdat dit er in de bioscoop ook niet is.

* FI versoepelt de bewegingen als wanneer je een hogere Framerate zou hebben gehad om het schokkerige uit snelle bewegingen weg te nemen, vooral goed zichtbaar bij Pans. Pans zijn zijwaartse of opwaartse bewegingen van de camera. Stel je een bus voor met vierkante ramen die van links naar rechts langs de camera rijdt. Hiervoor zijn 24 beelden per seconde gewoonweg te weinig om het vloeiend te laten verlopen. De vierkante ramen met kozijnen klapperen  schokkerig van links naar rechts. Oké,... dit heb je in de bioscoop ook, maar met de technieken van tegenwoordig hoeft dat niet meer.

Frame Interpolatie berekent die tussenliggende beelden uit en plaatst die fictieve beelden er tussen. Zet je Frame Interpolatie te hoog krijg je vaak rare effecten te zien en verandert het filmische beeld in een Soap/Live overkomend videobeeld en verlies je de droomillusie die de regisseur wilt neerzetten, maar op een laag niveau is het tegenwoordig erg mooi en geeft de rust in het beeld.

Zelf vind ik, nu veel regisseurs toch al digitale camera's gebruiken dat ze met 60frs of 120fps moeten gaan filmen. Een droomwereld creëren moet niet aan een beperking van 24 beeldjes per seconde vastgeplakt worden. Filmmateriaal was erg duur en om die reden hebben ze toendertijd gekeken naar wat de minimale hoeveelheid benodigde beeldjes zijn die ze per seconde nodig hebben om een rustig beeld te creëren. Dit kwam toen op 24 fps. (frames per seconde). Met de snelle filmstijl die van MTV is overgenomen is dit tegenwoordig eigenlijk niet meer voldoende. Daarom worden nu steeds meer films met een hogere Frame Rate gefilmd. Ze zijn hier dus al mee aan het experimenteren. Billy Lynn's Long Halftime Walk is zo´n film die in 60 Frames per seconde is gefilmd op deze manier tevens in 4K Ultra HD met HDR met deze projector is te bewonderen. Natuurlijk gebruik je de FI dan niet meer.

Beeldprestatie in 3D

Ja de Epson EH-TW9300 is een echte 3D Videoprojector met uitroepteken. Deze projector doet natuurlijk zijn 3D zoals verwacht natuurlijk via een 3D shutter systeem en maakt hiervoor gebruik van RF. Het IR 3D Shutter systeem is nu gelukkig al een tijdje verleden tijd en dat is maar goed ook, want IR 3D gaf nogal problemen met ontvangst en of uitval als je bewoog, plus je afstandsbedieningen van al je apparatuur werkten meteen niet meer, omdat het IR 3D systeem zo overheersend was. Wel is het resultaat van het kijken naar 3D via een elektrisch shutter systeem stukken beter als het passieve 3D in de bioscoop. Het beeld is scherper en heeft minder last van ghosting. Je betaalt alleen wat meer voor de brillen natuurlijk, maar dat doe je eenmalig. Ook adviseer ik bij het kijken naar 3D via zo'n elektrisch shutter systeem om geen sfeerverlichting te gebruiken. Omgevingslicht dat niet mee flikkert met dit 3D systeem werkt als referentiepunt en maakt de werking hiervan zichtbaar en storend, in tegenstelling tot het licht dat van het scherm afkomt en de kamer oplicht, maar wel met deze frequentie mee flikkert en dus niet stoort.

Voor 3D heb je eigenlijk zeer veel licht nodig, omdat het 3D shuttersysteem, plus de 3D bril ertussen nogal wat licht wegneemt. Laat deze Epson EH-TW9300 projector dit nu ook in huis hebben. Je hebt totaal niet meer dat gevoel van vermoeidheid, omdat het beeld zo donker is, tenzij je gewoon aan het 3D zelf moet wennen. Het ziet er in ieder geval spectaculairder uit dan in de bioscoop, waar je blij mag zijn als je de helft van deze lichtopbrengst op het scherm ziet. Bij deze projector geven lampen en zonlicht in de scenes van je 3D film ook echt licht. Daarnaast is deze projector fantastisch te kalibreren voor 3D en het resultaat is geweldig. Het is dat het 4K met HDR nu zo'n hype is, anders had ik deze projector voornamelijk als 3D projector aangeprezen. Het is werkelijk een genot om hier een 3D film mee te kijken. Kleuren zien er net zo mooi uit als bij de gewone 2D Blu-Ray en het diepe zwartniveau is ook in 3D zeer te waarderen, waardoor alles dus tweeledig los komt van elkaar, zowel dynamisch gezien alsook stereoscopisch.

De originele 3D bril van Epson vind ik behoorlijk goed van kwaliteit en geeft een mooi scherp beeld en is tevens oplaadbaar, maar  omdat je deze er niet meer standaard bij krijgt en dus los moet kopen, zou ik toch wat meer uitgeven en een stapje hoger gaan. Als je het 3D namelijk nog beter wilt hebben, dan kun je ook voor de Xpand 3D brillen gaan, zoals ik in het 3D bril gedeelte heb besproken, voor een nog schoner en scherper 3D resultaat en betere draagcomfort, want dan ziet het 3D er helemaal gelikt uit. De Xpand Lite X105 RF  3D brillen hebben namelijk wat meer transparanter glas met hoger contrast, waardoor je een wat meer heldere 3D beeld overhoudt met minder last van ghosting. Deze Xpand Lite X105 RF  3D brillen zijn ook oplaadbaar en ook universeel voor elk RF 3D protocol.
Voor een review van deze brillen kun je hier terecht: Review van de Xpand Lite X105 RF en IR 3D brillenl

Voor het omzetten van 3D Shutter naar Polarisatie om met je RealD brillen te kunnen kijken, vind je een review hier: Passieve 3D met Polarisators

Beeldprestatie in 4K Ultra HD en HDR

Het upscalen van 2K naar 4K is met deze projector niet echt interessant, zoals je in het gedeelte van de 4K Enhancement hebt kunnen lezen. Daarom bespreek ik hier alleen het resultaat van echt aangeleverd 4K materiaal op deze projector.

Als deze Epson EH-TW9300 eenmaal is gekalibreerd voor 4K in BT2020 en HDR, dan kan hij werkelijk zijn magie laten zien en dat is echt bijzonder mooi. Het gehele beeld ziet er zeer scherp en gedetailleerd uit. Wel moet ik zeggen dat dit helemaal opvalt als je teruggaat naar de Blu-Ray versie van dezelfde film, want dan is het net of je naar de opticiën moet om een bril te laten aanmeten. Wat meteen opvalt is de kleurdiepte waarmee alles wordt vertoond. Natuur landschappen en huidstinten zien er veel echter uit. Nog opvallender is de dynamiek van het HDR wat werkelijk afspat van het scherm, alsof je uit een raam naar buiten kijkt. Een 4K Ultra HD film zoals; The Shallows (Zie foto) ziet er zeer realistisch uit en geeft je in 4K Ultra HD in HDR10 nog meer het gevoel dat je er daadwerkelijk bij bent. Bij donkere scenes in films met lampen of reflecties, vooral tijdens scenes in de regen als alles nat is en er extra veel spiegelende reflecties zijn zul je het HDR enorm gaan waarderen. Het UHD en HDR is natuurlijk nog steeds in ontwikkeling en waar we hiermee in de komende toekomst naartoe gaan kun je lezen in deze review: Van HD met SDR naar UHD met HDR

Toch vind ik het zoals het er nu al uitziet met deze projector, al zeer mooi en zeker de moeite waard om een nieuwe collectie films te gaan aanleggen in 4K Ultra HD. Alleen niet genoeg om je Blu-Ray collectie hier ook mee te gaan vervangen, op een enkele lievelingstitel na dan. Je zult wel ook gaan merken dat niet elke UHD film zo fantastisch is. Daarom kun je voorlopig maar het beste eerst even een review lezen betreffende zo'n 4K Ultra HD film alvorens je zo'n aanschaf gaat doen, want ze zijn best nog vrij prijzig. Veel films zijn namelijk gewoon nog in 2K geschoten en worden qua resolutie kunstmatig omgezet naar 4K en daar zie je eigenlijk niet zo'n groot verschil bij, vergeleken met de gewone Blu-Ray. Wel is de kleurdiepte vaak dan weer gelijk aan die van de bioscoop, zoals we dit daar gewend zijn in DCI P3. Maar soms is een film in 3D enorm spectaculair overgezet en wil je dan toch liever de 3D/2D Blu-Ray versie kopen. Of het HDR alleen al moet opvallend mooi zijn natuurlijk, zoals bij Life of Pi, al is deze ook in 3D zeer spectaculair. Voorlopig heb je nog geen 3D/4K Ultra HD blu-ray's als combi.

Analoge films die worden overgezet naar 4K-Ultra HD zien er natuurlijk wel ook weer zeer analoog uit. Als je dat belangrijk vind moet je jezelf misschien maar even verdiepen in LCoS projectors, zoals Sony's SXRD of JVC's DiLA projectors (Zie onderstaande vergelijkingen). Films die in native 4K of hoger gefilmd zijn spatten werkelijk van je scherm af, helemaal als dan ook het HDR top is. Dit soort transfers komen nu geleidelijk steeds vaker uit en die wil je ook echt graag hebben. Zeker ook om dit met deze projector te gaan showen aan vrienden en familie.

Dat je kunt switchen van HDR level is ook wel erg handig, omdat er nu namelijk nog geen echte standaard is voor HDR en zelfs niet in hoe elke maatschappij hun films masteren voor het omzetten van film naar 4K Ultra HD Blu-Ray's. De één doet dit in 1000 Nits en de ander weer in 4000 Nits. Zo kan de ene film dus erg donker overkomen en zet je de projector in HDR 1 of 2 en wanneer een film hierin teveel knalt wegens de lichtopbrengst, dan zet je hem in HDR 2 of 3. Voor projectie is een mastering in 1000 Nits eigenlijk wel het mooiste en zou ik zelfs graag een versie specifiek voor projectie gehad hebben in 500 Nits, maar voor de komende nieuwe UHD TV's is 4000 Nits weer beter en gaat dit ooit nog eens naar 10.000 Nits toe. Projectie zal hier niet veel aan hebben, maar dat wil niet zeggen dat UHD met HDR niet interessant is voor projectie. Dat laat deze Epson EH-TW9300 projector al goed zien. Ik ben er in ieder geval tevreden over en veel klanten van Mediasluis met mij.
Een luid applaus voor Epson, dat mag zeker wel gezegd worden.

* Houdt er rekening mee dat voor het aansluiten van 4K apparatuur met HDR en WCG, je echt een goede HDMI kabel nodig hebt. Een kabel van 5 meter kan al moeilijk gaan doen en al helemaal bij nog langere afstanden. Dit zul je al snel merken aan het signaalverlies tijdens het afspelen van 4K HDR materiaal, terwijl deze kabel het dan wel gewoon doet bij 2K SDR materiaal of zelfs 3D Frame Packing met Blu-Ray's. Speciaal hiervoor heeft Mediasluis nu een nieuw assortiment aan 4K HDMI kabels op lengte geselecteerd. Er zijn nu zelfs Optische 4K HDMI Kabel, die tot een lengte van zelfs 100 meter gewoon het signaal goed blijft behouden.

Gamen

Ja, ik hoef je eigenlijk niet te vertellen hoe leuk het is om te gamen met deze projector op een groot formaat scherm natuurlijk. Dit is namelijk zeer goed te doen met deze Epson EH-TW9300. Niet alleen de kwaliteit van het beeld is fantastisch, wat je helemaal in de wereld van zo'n spel kan opzuigen. Denk hierbij maar eens aan het spel; Horizon - Zero Dawn, dat speciaal voor op de PS4 gemaakt is. Dit is zelfs mogelijk in 4K HDR.

Omdat deze projector ook nog eens een zeer snelle beeld verwerking heeft met een zeer korte Lagtime, zul je niet zo snel meer problemen ondervinden bij games waar snelheid een belangrijk punt is, waardoor je normaal gesproken al geraakt bent nog voor je dit op het scherm kunt zien. Dit was voorheen iets wat Epson op de TW9200 zeker niet goed voor mekaar had, maar nu op de TW9300 absoluut wel. Het is wel noodzaak dat je dan de Frame Interpolatie uitzet. Dat scheelt namelijk een slok op een borrel. Als je de projector voor zijn beeldverwerking gewoon op Fine laat staan met Auto Iris en FI uit, dan heb je een Lagtime van 27,9 Milliseconde. Met de Auto Iris Aan wordt dit een klein beetje trager en meet ik 28,1Ms, maar zet je de FI Aan dan wordt dit opeens 69,6Ms.
Met een Lagtime van 27,9Ms heb je met:
- 24fps een vertraging van 0,7 beeldjes per seconde. (fps staat voor frames per seconde)
- 30fps een vertraging van 0,8 beeldjes per seconde.
- 50fps een vertraging van 1,4 beeldjes per seconde.
- 60fps een vertraging van 1,7 beeldjes per seconde.
Je kunt dit zelfs nog versnellen door de beeldverwerking op Fast te zetten in plaats van Fine, wat resulteert in een Lagtime van 26Ms, maar of je de beeldkwaliteit hiervoor iets wilt opofferen weet ik nog zo net niet.
Bij een Lagtime van 26Ms heb je namelijk met:
- 24fps een vertraging van 0,6 beeldjes per seconde.
- 30fps een vertraging van 0,8 beeldjes per seconde.
- 50fps een vertraging van 1,3 beeldjes per seconde.
- 60fps een vertraging van 1,6 beeldjes per seconde.
Ik zou de beeldverwerking dus lekker op Fine laten staan, dit met of zonder de Auto Iris functie.

Je kunt je natuurlijk wel voorstellen hoe spectaculair het is om met deze projector weg te reizen in de wereld van je favoriete game en dit op een 120" projectiescherm, met deze fantastische beeldkwaliteit. Dat is zeer indrukwekkend kan ik je vertellen. Zo heb je praktisch gewoon een enorme pretpark attractie in huis. En wat denk je van een levensgrote Fifa 17 weekend-party en de grote verliezer betaald het drinken en de tweede verliezer de chips.

Projectiescherm aanbeveling

Gezien het vermogen van deze projector om zeer veel licht te kunnen produceren in sommige Modes, is dit natuurlijk wel heel erg interessant. Geregeld krijg ik te horen dat klanten meteen een scherm van ruim 3 meter breedte willen hebben en er zijn erbij die 4 meter breedte nog niet genoeg vinden. Veelal omdat ze eenmaal de beslissing hebben genomen om voor projectie te gaan en dit meteen met buitensporig groot associëren. Ik snap de kick natuurlijk wel, want dat geeft als eerste indruk wel een WOW-effect. Zelfs in de ISF gekalibreerde High Lamp Mode kun je met deze projector inderdaad behoorlijk groot uitpakken en als je zelfs niet gekalibreerd zou willen kijken dan kan dit in Dynamic Mode al helemaal. Vooral als je bereid bent om het 3D en het HDR bij 4K op te offeren en alleen 2K/2D materiaal gaat kijken, kun je dit aardig goed doen. Gewoon in 2D 1080P ziet het beeld er ook op een enorm groot scherm nog vrij diep uit, maar je wilt nog wel het dynamische blijven behouden en als je het goed doet zorg je ervoor dat lichte voorwerpen nog steeds blijven stralen.

Houdt er ook rekening mee dat je lamp in helderheid efneemt naarmate de uren beginnen te tellen. Zo net uit de doos is de lamp op zijn krachtigst, maar is ook wat agressief. Na 200 uur is de lamp meer stabiel en is hij zijn piek in helderheid al wat verloren. Daarna blijft hij langer stabiel en zakt de helderheid maar vrij langzaam omlaag. Ga je dus zodanig groot projecteren dat het net nog licht genoeg is bij een nieuwe lamp, dan zul je sneller teleurgesteld worden en vind je het na 500 uur al niet zo spectaculair meer. Je zult ook sneller weer aan een nieuwe lamp moeten, want op een formaat van 5 meter breedte, ga je nooit 4000 uur met je lamp willen doen.
Je raad het al,... het gaat een beetje om grootte vs levensduur.
Ook moet je bedenken dat je bij projectie van 1080P materiaal niet te dicht op het scherm wilt zitten, want 2K is met zijn 1920x1080 pixels niet zo heel erg gedetailleerd als je er met je neus bovenop zit. Helemaal omdat dit een LCD projector is en je die pixels nog eens makkelijker kunt waarnemen als bij een LCoS projector, maar dat even terzijde.
Bedenk ook dat je een flinke uitgave zult moeten doen als je naar een enorm formaat scherm gaat, want die prijzen maken meestal bij elke paar maten een sprong omhoog.
Bij een buitensporig formaat moet je het 3D en HDR eigenlijk wel vergeten, want dit is dan echt onbruikbaar. Dat is eigenlijk best zonde, want je betaald een mooie prijs voor deze projector en om al zijn extra's dan niet te gebruiken,...

Het advies dat ik je wil geven is om juist niet al te groot te willen gaan qua schermformaat en het rond de 120" te houden, zodat je al die extra mogelijkheden kunt gebruiken van deze projector zoals 3D en 4K Ultra HD met HDR. Zo ziet het 3D er werkelijk fantastisch uit op 120" formaat. Voor 4K Ultra HD met HDR zou ik zelfs nog wat kleiner kunnen adviseren, zodat het dan nog intenser licht gaat geven, maar The Shallows zag er op 120" wel ook geweldig uit. Een beeld van 120" is al enorm hoor als je dit vergelijkt met een 60" TV die daar maar liefst 4x in past en dat beeld spettert dan ook nog van de kwaliteit. Je gebruikt deze projector dan voor 2K/2D materiaal gewoon in Low Lamp Mode en als de lamp dan later minder helder is in Medium. Voor 3D en 4K HDR gebruik je de High Lamp Mode, maar later zal dit ook op dit formaat minder spectaculair gaan worden en zul je het beeld moeten verkleinen om het dynamische te behouden. Als je dat allemaal over een langere periode wilt behouden, zonder al te snel een nieuwe lamp te kopen, dan moet je toch wat kleiner gaan. Neem dan een 104" scherm dat vrij standaard is en veelal beter betaalbaar. Vind je het beeld voor 2K/2D op dit formaat nog iets te fel in Low Lamp Mode, dan kun je de Iris handmatig knijpen om zo het licht wat te dimmen. Het voordeel hiervan is meteen dat je die Iris bij het degraderen van de lamp, in stapjes steeds weer verder kunt openen, om zo het licht over een lange periode op gelijk niveau te houden. Het 3D en 4K/HDR is in High Lamp Mode met die Iris gewoon open natuurlijk wel heel erg spectaculair op die 104". Onderschat dat formaat niet he, want een TV op zo'n formaat kost al gauw €30.000.

Qua scherm materiaal kan ik zeker het HD Progressive aanprijzen, dat volledig structuurvrij is en vooral voor het 4K zeer belangrijk is zodat de geprojecteerde pixels niet rommelen met een eventuele structuur in het doek. Dit materiaal is kleurneutraal en heeft een zeer brede kijkhoek. Je ziet nu steeds vaker dat projectiescherm fabrikanten met 4K termen gooien voor hun projectiedoek, maar als je gaat kijken hebben ze toch nog iets van structuur, maar dit echt niet. Het HD Progressive 0.9 is het meest neutraal en maakt het beeld van je projector ontzettend spectaculair. Als je een ruimte hebt dat slecht verduisterd kan worden of met een lichte inrichting, kun je er ook voor kiezen om voor het HD Progressive 0.6 materiaal te gaan, omdat het geprojecteerde beeld zich op dit materiaal langer staande houdt bij wat licht en of reflecties en het zwart in de details langer zichtbaar blijft. Voor die situaties kun je ook zeer dure oplossingen kopen die veel bijwerkingen vertonen, maar ik vindt het HD Progressive 0.6 dan echt een mooiere oplossing.

Lees meer over het HD Progressive projectie materiaal in deze review: Joe Kane's HD-Progressive van Projecta (Da-Lite)
Een mooi assortiment van deze schermen vind je HIER

Dit is een projector met Lens Memory, dus je hebt hierdoor ook nogal wat mogelijkheden in die richting. Zo kun je tijdens het kijken naar een 2.35:1 film op je 16:9 scherm er voor kiezen om het beeld netjes naar de onderkant van je scherm te laten zakken en dit in de memory te zetten om snel te kunnen switchen. Zo heb je geen balk onderin en heb je het beeld lekker op je schoot.
Nu kun je ook voor een Cinemascope formaat scherm te gaan, want dat heeft met deze Epson EH-TW9300 en zijn Lens Memory ook weer zo zijn voordelen. Zit je dicht op het scherm, dan kun je namelijk net weer een stukje breder gaan dan dat je normaal in een 16:9 verhouding zou doen, omdat de hoogte wat beperkt blijft en dit dan minder snel overweldigend overkomt. Een 133" Cinemascope scherm met zichtmaat 132x310 cm heeft qua hoogte maar net 3 cm meer dan een 104" 16:9 scherm met zichtmaat 129x230 cm en ziet er trouwens zeer luxe uit. Tijdens een 2.35:1 film op dat formaat zet je de projector lekker in High Lamp Mode. Tijdens een 1.78:1 film zoom in naar het 16:9 formaat met links en rechts een grote brede balk en zet je de projector in Low Lamp Mode, behalve tijdens 3D natuurlijk want ook dan hou je de projector in High Lamp Mode. Ik denk alleen niet dat bij een 2.35:1 film in 3D dan alsnog weer wilt gaan uitzoomen tot de volledige breedte in dat 133" formaat en zul je waarschijnlijk het beeld alsnog gewoon naar beneden laten zakken en kijk je gewoon wat kleiner. De balken die je dan rondom hebt zie je tijdens een 3D film met deze projector en zijn diepe zwartniveau, plus de filters in je 3D bril nauwelijks en storen niet echt. Overigens vind ik tijdens normaal 2D film die balken links en rechts met een 1.78:1 film op een Cinemascope scherm minder storend, dan wanneer je die balken boven en onder hebt tijdens een 2.35:1 film op een 16:9 scherm. Het komt natuurlijk allemaal neer op smaak. Ook kun je als je alleen bent en je lui op een bank ligt links van je Cinemascope scherm tijdens een 16:9 formaat film het beeld lekker naar links toe shiften op je dan veel te brede scherm. Lang leve die Lens Memory.

Garantie

Dat is iets waar bij Epson voor de projectors nog wat aan te sleutelen valt. De Epson EH-TW9300 krijgt maar 24 maanden garantie en op de Lamp 36 maanden of 3000 uur. Als er wat met je projector blijkt te zijn dan moet je deze zelf wegbrengen naar Mservice in Utrecht en weer ophalen ook. Of je kunt je projector opsturen maar verzekerd kost dat best nog aardig wat en als je ziet hoe ze er soms bij de post mee omgaan,...

Jammer, want bij sommige concurrenten krijg je bij een projector in een lagere prijsklasse al 3 jaar garantie en halen ze de projector bij je thuis op en brengen hem na reparatie ook weer terug.

Dit is een punt waar ik bij aanschaf van mijn tweede Epson demoprojector van deze serie meteen al tegen aanliep. Toen ik na het plaatsen van de TW9300 de projector aanzette, zag ik aan het resultaat op het scherm meteen dat er iets niet pluis was. Het beeld was haast niet scherp te krijgen. De convergentie van de panelen was niet goed, maar dat viel niet meteen op, omdat de 4K Enhancement aan stond en dit verdoezelt het allemaal enigszins. Na het uitzetten van deze 4K simulatie bij 1080P viel het meteen op. Dit probleem was met de Panel Allignment ook helemaal niet goed te krijgen en wat ik ook deed, op een verticale lijnenpatroon van 1 pixel breedte waren de lijntjes niet scherp te krijgen. Bij het aanmelden van een DOA werd deze projector natuurlijk wel omgeruild voor een nieuwe, maar door de beperkte levering in het begin heeft dit 4 weken geduurd en dit is wel erg lang. De projector die ik ter vervanging kreeg was ook niet goed en had een paarse vlek in het beeld, dus ook die kon weer terug.

De eindcontrole kan duidelijk beter bij Epson. Ook zouden ze vanaf het begin van een release eerst wat voorraad moeten plaatsen bij zo'n servicepunt. Nu kost zo'n onverwachte garantiezaak je nogal wat tijd, geduld en tevens extra geld aan verzend,- of reiskosten, wat eigenlijk gewoon in de service zou moeten zitten.

Conclusie

Epson heeft een tijdje op zich laten wachten, maar komt dan wel met een fantastisch product aanzetten. Het formaat van de ombouw doet je wel wat schrikken bij het zien van de eerste keer, maar qua uiterlijk ziet hij er wel gelikt uit. Deze projector ziet er niet alleen zeer professioneel uit, zeker ook met zijn elektronische lensafsluiting en zo, maar presteert ook als zodanig. Het zwart niveau wat deze projector op je scherm tovert is geweldig en de lichtopbrengst complimenteert dit nog eens ten volle. Als je je niet zo snel ergert aan de geluidsproductie van een projector, kun je zelfs behoorlijk veel licht uit deze projector laten komen in de hogere lamp standen. Je hebt in ieder geval genoeg mogelijkheden om in elke situatie te kunnen projecteren. Plaatsing is zeer eenvoudig door het grote zoombereik van de lens in combinatie met de zeer ruime Lens Shift en met de toevoeging van de elektrische lensbediening en de passende Memory functie is het helemaal compleet.

Voor 3D projectie is dit werkelijk een prachtig voorbeeld van hoe het moet, want niet alleen de lichtopbrengst is nu eindelijk een keer ruim voldoende, maar ook de kalibratie mogelijkheden zijn voor 3D perfect, wat voor een prachtige stereoscopische beleving zorgt.
Wat het helemaal compleet maakt, is dat dit een serieuze 4K HDR projector is, waarmee je de nieuwe 4K-Ultra HD Blu-ray films in hun volle glorie kunt bewonderen, wat er na kalibratie ook echt serieus goed uit ziet. Het beeld is dan eigenlijk mooier als in menig bioscoop theater. 3D is daar in de bioscoop meestal te donker en Dolby Vision theaters die daadwerkelijk met HDR projecteren zijn ook nog schaars.
Ook is het gamen in deze beeldkwaliteit fantastisch goed te doen met nog steeds een zeer korte lagtime en ook dit kan zowel in 3D alsook in 4K/HDR.

Het is niet alleen maar zonneschijn, want het beeld had van mij wel net wat vloeiender gemogen, maar de Frame Interpolatie is hiervoor niet echt bruikbaar. Maar goed,... in de bioscoop heb je dit ook niet.

Deze beoordeling geef ik terecht na een passende ISF-kalibratie, voor 2K/2D alsook voor 3D en 4K met HDR, want zonder die kalibratie valt het 3D en HDR rechtstreeks vanuit de doos bekeken nogal wat tegen en die klachten hoor je ook hier en daar op fora. Wat je zonder zo'n service overhoudt is voor 2K/2D best een leuk beeld, zelfs voor het bedrag dat je er voor neertelt, maar via de ISF-service van Mediasluis verandert deze projector echt in een spectaculair product en blaast de ongekalibreerde versie finaal van zijn plek.
Ja, je haalt met deze projector een waanzinnige bioscoop in je huis, waar menig publiek bij gaat kwijlen.

Als je geïnteresseerd bent in deze projector kun je terecht bij Mediasluis.

Vergelijking: Epson EH-TW9300 vs Sony VPL-HW65ES

De Epson EH-TW9300 is echt een heel bijzonder product, maar zo ook de Sony VPL-HW65ES, die vrij lang onverslaanbaar is geweest in dit prijs segment. Nu ligt de prijs van de Sony HW65 een stukje lager en plaatst deze Epson TW9300 zich mooi tussen deze Sony en de instapper van JVC. Laten we eerst even de Sony vergelijken.

Als je de Epson naast de Sony ziet staan dan is het qua uiterlijk even schrikken, want de Epson TW9300 is van voor gezien echt een stuk groter. Als het aanschaffen van een projector thuis al een issue is, dan zal de Sony HW65 gemakkelijker geaccepteerd worden dan de Epson TW9300. Beiden vind ik er wel heel cool uitzien. Beiden zijn zowel in het wit als zwart leverbaar, al wordt dit bij Epson opeens duurder omdat je dan voor de Wireless versie moet gaan.
Wireless is ook bij Sony mogelijk, maar dan moet je een losse Wireless HDMI Transmitter aanschaffen.

Wat meteen opvalt als je hem aanzet is dat de Epson een electrische lensafdekking heeft en Sony een kapje die je met de hand eraf moet halen. Wat er dan verschijnt is een zeer professionele lens op de Epson in vergelijking met de wat gewoontjes ogende lens van Sony. Van nature projecteerd de Epson een scherper plaatje, maar Sony heeft heel vernuftig een Reallity Creation geïmplementeerd die het beeld zeer scherp en gedetailleerd maakt zonder dit te overdrijven. Epson heeft nog steeds ook zijn Super Resolutie, maar die kun je beter maar niet meer gebruiken, want de lens doet zijn werk al heel goed en die Super Resolution voegt hier niet echt veel aan toe.

Het focussen, zoomen en Shiften van de lens gaat op de Epson volledig electronisch gestuurd en moet op de Sony handmatig worden geregeld. Op de Epson reikt dit allesl ook wat verder. Dit maakt plaatsen net wat makkelijker.

Het geprojecteerde beeld op het scherm is nogal anders, omdat Sony bij zijn HW65 LCoS panelen gebruikt die zij SXRD noemen en Epson bij zijn TW9300 LCD panelen gebruikt. Als je geen vergelijk hebt ziet de Epson er spectaculair uit, maar zet je deze naast zo'n LCoS projector, dan oogt LCoS veel transparanter en lijkt het alsof LCD er een soort sluier voor heeft hangen. Nogmaals,... dat valt alleen op als je ze vergelijkt, maar dat is wat we nu dus ook even doen en waarom ik het hier vermeld. Dit heeft veelal ook te maken met de werking van LCD ten opzichte van LCoS. Bij LCD moet het licht erdoorheen, waardoor de pixels langs de randen moeten worden bestuurd en je de afkadering van elke pixel dus duidelijk kunt zien. Bij LCoS gaat het licht er niet doorheen maar werkt spiegelend, waardoor de pixels van achteren aangestuurd kunnen worden en deze pixels dus veel dichter op elkaar geplaatst kunnen worden. De pixelstructuur van Sony's HW65 is hierdoor totaal niet zichtbaar, terwijl je deze bij Epson's LCD variant dus wel kunt zien. Ook de kleuren ogen hierdoor toch wat anders. Daarom is de beleving van LCoS meer analoog alsof je naar echt film zit te kijken vergeleken met LCD, ondanks dat ze beiden ISF zijn gekalibreerd naar REC709 standaard, blijft dit een ander soort van beleving en dat moet je eigenlijk zelf zien.

Buiten dat, oogt de Epson TW9300 wat dieper dan de Sony HW65. Het zwart van de Epson gaat duidelijk verder en dat zie je in Sci-Fi films en horror films al snel terugkomen. De Sony HW65 heeft ook een behoorlijk diep zwartniveau maar krijgt het niet zover als dat de Epson TW9300 dat doet, ook niet met gebruik van de Irisfunctie. In lichtere dynamische scenes valt dit veel minder op en spat ook de Sony HW65 van het scherm af, maar vooral ook qua detaillering doet de Sony dit beter en oogt transparanter.
De pixeldichtheid kun je op de Epson TW9300 wel verkleinen door de 4K Enhancement aan te zetten, wat tevens de 1080P resolutie zou moeten upscalen naar 4K, maar het uiteindelijke resultaat van het beeld is zonder toch wel dieper en scherper.

De beeldverwerking is op de Sony HW65 nog sneller maar voornamelijk ook veel vloeiender als op de Epson en dat is iets wat je meteen ziet en waar Epson nog aan mag werken. Sony is hier altijd vooruitstrevend in geweest en doet dit beter dan menig concurrerend merk. Als je hiervoor dus erg gevoelig bent, dan kan het zijn dat dit je naar de Sony trekt. Ik kom het vaak genoeg tegen bij klanten die hierdoor hun keus laten bepalen.

Bij deze vergelijking staat de Epson voor zijn Lamp Mode natuurlijk in Eco, terwijl de Sony in High staat  De geluidsproductie is op deze manier gelijk aan elkaar, maar de Sony ziet er wat dynamischer uit vanwege de wat hogere lichtopbrengst. De Sony is in Eco Mode minder interessant omdat de lichtopbrengst dan meteen ruim 40% daalt en aangezien je hem toch haast niet hoort,... Zet je de Epson TW9300 in Medium Lamp Mode, dan geeft deze wel weer wat meer licht dan de Sony, op ongeveer dezelfde mate als dat hij er in Eco onder zat. Wel hoor je dan dat deze projector duidelijk meer geluid gaat produceren en veel klanten kiezen er dus liever voor om hem in Eco te laten staan. Deze Epson kan dan zelfs nog in Normal Lamp Mode gezet worden om zo een enorme hoeveelheid licht op het scherm te toveren in een nog steeds ISF-gekalibreerde Mode. De Sony HW65 kan die hoeveelheid licht ook wel toveren in zijn Game Mode, maar dat is niet meer ISF-gekalibreerd en dan zien de kleuren er duidelijk minder goed uit. Ga je dus op dat niveau verder, dan heeft de Epson TW9300 ook nog zo'n mogelijkheid met de Dynamic Mode en blaast meteen alles weg qua lichtopbrengst met zijn 3100 Ansi Lumen. Het verschil is dan wel dat je de Sony HW65 bijna niet hoort, terwijl de Epson dan wel flink hoorbaar is, maar tijdens het kijken van sport met visite valt dat helemaal in het niet hoor. Voor beiden geld wel dat als je in een verlichte omgeving tijdens een voetbal wedstrijd met vrienden wilt gaan kijken, de ISF-gekalibreerde kleuren hun waarde verliezen en het dan ook niet meer zo uitmaakt. Beide projectors hebben dus zo'n felle Mode, maar Epson geeft dan wel een 3e meer aan lichtopbrengst, waardoor je weer wat groter kunt projecteren in zo'n situatie of juist net wat meer omgevingslicht kan hebben.

Beiden hebben dezelfde 3D mogelijkheid en kalibreren allebei geweldig. Voor beiden geld dat het 3D veel helderder is als in de bioscoop, maar de Epson TW9300 geeft meer licht en dat is bij 3D altijd een pluspunt. Wel is het geluidsniveau dan behoorlijk anders, want beiden staan ze dan in de hoge Lamp Mode, wat bij de Sony HW65 haast geen geluid oplevert, terwijl de Epson bijna een kleine stofzuiger immiteert, hahaha. (Oké, dat is overdreven.) De beeldbeleving van LCoS vs LCD blijft natuurlijk ook bij het 3D kijken zichtbaar. 3D fotografen zullen dus moeten kiezen tussen meer lichtopbrengst en analoge beleving.

De Epson TW9300 heeft 4K Enhancement en kan 4K projecteren inclusief HDR en dit is iets wat op de Sony HW65 niet aanwezig is. Vanuit de doos zo aangezet, is het 4K/HDR een flop, maar eenmaal hiervoor gekalibreerd ziet dit er zeer spectaculair uit, afhankelijk van de film die je afdraait. Er komen steeds betere HDR10 films op de markt en natuurlijk is UHD nog erg in ontwikkeling, maar momenteel ziet het er al indrukwekkend uit. Afhankelijk of je hier veel waarde aan hecht zal dit keuze bepalend kunnen zijn voor je.
Je hebt in ieder geval genoeg stof om over na te denken.

Wil je deze Epson EH-TW9300 met eigen ogen komen vergelijken met deze Sony VPL-HW65ES of één van de andere projectors, dan kan dit natuurlijk. Maak hiervoor gerust eens een afspraak bij Mediasluis

Vergelijking: Epson EH-TW9300 vs JVC DLA-X5900/DLA-RS440

Deze vergelijk is met name zeer interessant, omdat JVC nu zijn prijzen heeft laten zakken en met zijn instapper de  JVC DLA-X5900 nu dichter bij de Epson EH-TW9300 komt. Als je deze projectors van voren bekijkt, dan oogt de DLA-X5900 van JVC wat rechttoe rechtaan ten opzichte van het hippe model van de TW9300 van Epson. Wel is de Epson weer een stukje groter dan de JVC. Beiden zijn zowel in het wit als zwart leverbaar, al wordt dit bij Epson opeens duurder omdat je dan voor de Wireless versie moet gaan.

Wireless is ook bij JVC mogelijk, maar dan moet je een losse Wireless HDMI Transmitter aanschaffen van derden. Een review hiervan vind je hier: Review Wireless HDMI Transmitters

Wat meteen opvalt als je de projectors aanzet, is dat bij de Epson TW9300 een mooie elektrische lensafdekking openschuift die JVC op zijn instapper de X5900 niet heeft zitten, dus hier moet je handmatig een grote lensdop verwijderen. Rare besparing van JVC, want de projector is qua ombouw exact even groot als de betere X7900 die dat wel heeft, terwijl Epson dit al meegeeft bij zijn instapper de TW7300.
Beiden eenmaal aangezet zie je dat het zwartniveau van deze Epson EH-TW9300 behoorlijk diep is en dat roept bij velen de vraag op of het nog interessant is om naar de instap projector van JVC te kijken. Qua zwartlevel liggen ze aardig gelijk en dat is best een prestatie, maar ik kan je vertellen dat de JVC DLA-X5900 of prosumer model de JVC DLA-RS440 echt een ander plaatje op het scherm tovert dat je niet alleen op het zwartniveau kan beoordelen.

De lens van de Epson ziet er erg professioneel uit en is groter dan die van JVC die er welliswaar wat minder opvallend uitziet qua oppervlak, maar deze is alles behalve minder van kwaliteit. Sterker nog, de kwaliteit van de JVC lens projecteert een zichtbaar scherper beeld op het scherm met meer detaillering. Beiden zijn volledig electronisch te bedienen en beiden hebben ook Lens Memory hiervoor.

Nu ziet het beeld van de JVC DLA-X5900 er gedetailleerder uit dan dat van de Epson TW9300, maar natuurlijk komt dat ook door het verschil van de soort panelen. Zoals ik hierboven in het vergelijkdeel met Sony al beschreef is het geprojecteerde beeld op het scherm nogal anders, omdat JVC bij zijn X5900 LCoS panelen gebruikt, die zij DiLA noemen en Epson bij zijn TW9300 LCD panelen gebruikt. Als je geen vergelijk hebt ziet de Epson er spectaculair uit, maar zet je deze naast zo'n LCoS projector, dan oogt LCoS veel transparanter en lijkt het alsof LCD er een soort sluier voor heeft hangen. Nogmaals,... dat valt alleen op als je ze vergelijkt. Dit heeft veelal ook te maken met de werking van LCD ten opzichte van LCoS. Bij LCD moet het licht erdoorheen, waardoor de pixels langs de randen moeten worden aangestuurd en je de afkadering van elke pixel dus duidelijk kunt zien. Bij LCoS gaat het licht er niet doorheen maar werkt dit spiegelend, waardoor deze pixels van achteren aangestuurd kunnen worden en deze pixels dus veel dichter op elkaar kunnen worden geplaatst. De pixelstructuur van JVC's DLA-X5900 is hierdoor veel minder zichtbaar, terwijl je deze bij Epson's LCD variant dus veel duidelijker kunt zien. Ook de kleuren ogen hierdoor toch wat anders en is de beleving van LCoS wat meer analoog alsof je naar echt film zit te kijken vergeleken met LCD. Ondanks dat ze beiden ISF zijn gekalibreerd naar REC709 standaard, blijft dit een ander soort van beleving en moet je eigenlijk zelf zien.

De lichtopbrengst van de Epson TW9300 ligt in Low Lamp Mode net ietsjes hoger dan dat van de JVC X5900, maar door het meer transparanter plaatje van de JVC valt dit bijna niet op, terwijl de meting echt wat anders aangeeft. Ik heb dit uitgebreid zitten testen, omdat je dat niet verwacht natuurlijk als je de metingen vergelijkt. Zet je de Epson in Medium Lamp Mode dan geeft deze wel duidelijk meer licht, maar het geluid dat hij dan produceert is meteen een stuk harder. Zet je de JVC X5900 in zijn High Lamp Mode (want hij heeft geen middelstand) dan lijkt de JVC weer meer licht te geven, al zegt de meting ook hier toch echt wat anders. Het geluidsniveau is dan tussen beiden gelijk. Nu kan de Epson nog een stand hoger en geeft dan natuurlijk nog meer licht, maar produceert daarmee wel ook weer meer geluid.

De beeldverwerking van de Epson TW9300 is sneller met een kleinere lagtime, waardoor je voor het gamen beter voor de Epson TW9300 kunt gaan als snelheid bij gamen een issue is. Nu is de beeldverwerking op de JVC ook een stuk sneller geworden als bij vorige modellen van JVC, maar de lagtime is toch groter als bij de TW9300.
Maar de uiteindelijke beeldverwerking ziet er op de JVC DLA-X5900 wel weer beter en vloeiender uit als op de Epson EH-TW9300, dus wat het uiteindelijke resultaat is, zal voor een videopurist waarschijnlijk belangrijker zijn als voor een gamer.

Beide projectors doen 3D en zijn hier behoorlijk spectaculair mee. Ik heb de JVC met de originele JVC 3D brillen vergeleken, omdat die het best werken op zo'n JVC projector, gezien de polarisatiefilters hier specifiek voor aangepast zijn, met als resultaat een heel schoon 3D plaatje. Bij Epson gebruik ik mijn tegen ghosting afgestelde Xpand X104 brillen en ook dit geeft op de Epson een fantastisch 3D plaatje. Beide projectors zijn ISF-gekalibreerd voor 3D, al gaat dat kalibreren op de Epson voor 3D nog wat verder. Daarom is de kleur in 3D wat mooier op de Epson. Beiden presteren voor 3D optimaal, dus voor welke projector je ook kiest,... het 3D is waanzinnig goed op beiden. Maar toch geeft de Epson EH-TW9300 in 3D wel een dieper plaatje met meer doortekening en de diepere gamma en hogere lichtopbrengst helpt hier natuurlijk enorm bij. Het rare is, dat de JVC er in veel scenes toch vaak veel lichter uitziet, wat best prettig kijkt, maar de Epson is dan in die scenes weer meer dynamischer, wat een grotere wow factor heeft.

Bede projectors kunnen zeer goed 4K projecteren met HDR. Beiden gebruiken voor het 4K een soortgelijke techniek, maar noemen het anders. JVC was hier als eerste mee en noemt dat e-Shift en is nu aan zijn 5e generatie die dit jaar wel weer een stuk beter afgesteld is als in de vorige series. Epson heeft dit nu ook en noemt het 4K Enhancement. De werking is zo'n beetje hetzelfde, maar werkt het 4K systeem van JVC praktisch onzichtbaar terwijl dit op de Epson voor sommigen nog iets waarneembaar is.
Het upscalen van 2k 1080P materiaal naar 4K werkt op de JVC DLA-X5900 fantastisch en kun je dus gerust ook aan de projector zelf overlaten, maar bij Epson werkt dit niet goed en wordt alles te zacht en oogt het beeld minder diep en juist minder scherp. Daarom kun je op de Epson EH-TW9300 al je beeldmateriaal dus maar beter gewoon bekijken zoals het origineel ook is bedoelt. Aan de andere kan,... wil je de pixels op het scherm niet zien, zul je die upscaling via de 4K Enhancement wel moeten gebruiken.

Beide projectors doen het 4K ook met de HDR10 standaard weergeven en eenmaal hiervoor gekalibreerd is het echt smullen. Voer je deze projectors met echt 4K materiaal, dan ziet het er bij een vergelijking op de Epson EH-TW9300 erg goed uit, maar op de JVC DLA-X5900 echt fantastisch. Het 4K materiaal is op de JVC gewoon veel scherper met zichtbaar meer details. Het HDR geeft nu juist op de JVC wat meer licht en oogt spectaculairder, waardoor licht en reflecties er nog echter uitzien en alles nog meer tot leven komt. Op de JVC spat het werkelijk van het scherm af en dat doet de Epson EH-TW9300 net wat minder. Wel ook zeer mooi, maar toch minder.

* Duurdere modellen die je zonder ISF-kalibratie eventueel wel goedkoper zou kunnen kopen via dozenschuivers op het internet reken ik niet eens mee als serieuze kandidaat, omdat een ongekalibreerde projector, die van oorsprong misschien zelfs wel 2x zo duur is, totaal inferieur is aan een ISF-gekalibreerde projector.

Wil je deze Epson EH-TW9300 met eigen ogen komen vergelijken met deze JVC DLA-X5900 of één van de andere projectors zoals de Native 4K van projectors van Sony, dan kan dit natuurlijk. Maak hiervoor gerust eens een afspraak bij Mediasluis