Review: Optoma UHZ65 4K DLP Laser Projector 11/01/18

Uiterlijk

Als je deze projector uit de doos haalt, dan is de eerste indruk, wat een mooie compacte projector. Hij voelt echt heel solide aan. Een echte no-nonsense machine en voor je hem goed en wel hebt geplaatst heb je al gemerkt dat er absoluut geen overbodige lege ruimte in de projector zit dat leeg is gelaten. Zwaar en massief,... zie dit als positief. De keren dat ik die indruk eerder heb gehad was bij de JVC projectors, maar doet me ook denken aan de Optoma HD91, een DLP projector met een LED lichtbron waar ik HIER toetertijd een review over geschreven heb. Deze UHZ65 is nu alleen ietsjes minder spectaculair en wat meer gewoontjes gevormd. Dit keer in de breedte en dus wel ook vrij ondiep met de lens in het midden, zoals je op de foto's kunt zien.

Toch heb je nog steeds een erg mooie compacte projector in handen die hierdoor makkelijk te plaatsen is. De Projector is glimmend zwart en oogt erg fraai vind ik, met zijn iets naar binnen vallende V-contouren.

Lens en bediening

De lensring met randen oogt wel mooi groot, maar het glaswerk zelf is eigenlijk best klein, wat je eerder op een 2K projector verwacht. Maar schijn kan bedriegen, want het beeld dat deze projector hiermee kan projecteren is over het gehele scherm behoorlijk scherp.

Het is een lens die met de hand bedient moet worden. Geen elektrische besturing, wat de projector zelf wel wat kleiner maakt. Het focussen doe je met de ring om de lens heen en dit gaat gelukkig niet te soepel, waardoor je het scherpstellen zeer precies kunt doen. Ben je alleen, dan gebruik ik hiervoor zelf een kleine telescopische verrekijker, waarmee ik op de pixel nauwkeurig kan scherpstellen.

Het In- en Uitzoomen vind ik nogal omslachtig, want dit moet gebeuren achter de klep, een bovendeur waar je op drukt en die zo geopend moet worden (zie foto 3) en waar je de afstelring vind voor het bedienen van de zoomlens. Deze heeft een bereik van 1,6 en een ratio van 1,39-2,22:1, waardoor je een 2 meter breed scherm kunt vullen vanaf 2,78 meter in Groothoek tot 4,44 meter in Tele, of een 3 meter breed scherm vanaf 4,17 meter in Groothoek tot 6,66 meter in Tele.

Wel heb je onder deze klep ook een draaiknop voor de bediening van een heuse Lens Shift en dat is wel een enorme plus vind ik. Het heeft namelijk best een tijdje geduurd voor DLP projectors zo'n Lens Shift meekregen. Het is weliswaar alleen een verticale Lens Shift en het bereik is erg klein, maar toch heb je zo net wat meer speling bij het plaatsen, al moet je de projector wel nog altijd in het hart van het scherm hangen, maar dan kun je dit wel zonder gebruikmaking van een Keystone doen.

Voor een uitgebreidere uitleg over het mooi plaatsen van je projector kun je dit artikel lezen:   Projector plaatsen en uitlijnen

Lensdop

Het afdekken van de lens moet je bij deze projector doen met een dop die je in de lens drukt. Erg knap als je dit een paar keer kunt doen zonder de projector uit zijn focuspositie te halen. Zelf zou ik in zo'n geval deze dop alleen bij vervoeren gebruiken, maar niet bij een vaste opstelling. Koop in zo'n geval bij de foto handel een schoonmaak setje met blaasbalgje plus kwastje en ontdoe zo af en toe de lans van stofdeeltjes.

Keystone

Dit is met een knop op de afstandsbediening direct op te roepen, maar wil je niet gebruiken voor een serieuze vaste opstelling. Je verliest namelijk al snel de winst in resolutie en daar koop je geen 4K projector voor. Bovendien heeft deze projector zoals besproken een Lens Shift, dus is het ook niet nodig.

Afstandsbediening

De afstandsbediening is lekker compact en ligt goed in je hand. Alleen de indeling van de functies zijn best raar, zoals de Mode knop naast het Contrast en voor je het weet zet je de Sleeptimer aan. Misschien ga je er op den duur wel aan wennen en weet je ze in één keer te vinden in het donker, maar Optoma zelf denkt van niet, dus zodra je de afstandsbediening gebruikt springt de zeer felle verlichting hiervan aan. Jazeker, deze is absurd fel voor een afstandsbediening van een Home Cinema Projector. Voor TV's in een verlichte kamer zou je er geen last van hebben, maar dan heb je eigenlijk niet eens verlichting nodig. Nu verlichten de toetsen van je AB je kamer en het scherm op, wat zeker tijdens de ISF-kalibratie erg vervelend was. Ik moest de AB steeds tegen mijn trui aanhouden om het licht geen invloed te laten hebben op de uitslag van de meting en zeker voor het fijntjes afstellen van het zwartniveau. Ook voor later gebruik is het toch erg overdreven gezien je in een donkere ruimte tijdens een donkere film niet graag naar zulke felle toetsen wilt kijken. 

Maar goed,... ik ben natuurlijk ook één van de weinigen die zich in de bioscoop stoort aan jongeren met hun mobiele telefoons die op hun felle schermpjes elkaar berichtjes versturen, of de LED verlichting die aanspringt tijdens het mekaar 'stiekem' filmen hahaha.

Bedieningspaneel

Deze Optoma heeft aan de linker en rechter zijde achteraan glimmende knoppen zitten om de basis instellingen van je projector te kunnen doen, voor wanneer je de afstandsbediening vergeten bent of deze tijdens het plaatsen niet bij de hand hebt en ook geen zin hebt om er naartoe te lopen. Dit heeft Optoma leuk opgelost, omdat het er meteen ook zeer decoratief uitziet.

Ingebouwde speakers.

Deze Optoma UHZ65 projector heeft aan de achterkant links en rechts onderin twee 4 Watt speakers ingebouwd en kan zo dus ergens even snel in combinatie met een kleine Mediaplayer worden geplaatst zonder geluidsinstallatie, om een film te kijken, want het geluid is hier best bruikbaar en hard genoeg voor. Dit complimenteert ook meteen mooi het compacte formaat van deze projector, om even mee te nemen voor een demonstratie ergens, of voor een bioscoop avondje bij vrienden die daar een geschikte witte muur voor hebben. Of de geluidskwaliteit genoeg is om ook een rumoerige klas mee te onderwijzen weet ik niet, maar als iedereen aandachtig naar een film zit te kijken gaat dat zeker wel lukken.
Voor een vaste opstelling aan huis, kan ik mij niet voorstellen dat je dit zonder een passende geluidsinstallatie gaat doen natuurlijk, want je wilt dan wel de volledige echte bioscoop ervaring.

Aansluitingen

Deze Optoma UHZ65 heeft verschillende aansluitingen voor het volgende:
HDMI 1/ HDMI 2 (HDCP 2.2 en MHL) / VGA / RS232 / RJ45 / USB / USB-Power Out 5V 1,5A / 12V / Audio in / Audio Out / S-PDIF.

Laser lichtbron

Voor de verlichting heeft deze Optoma UHZ65 een fosfor Laser lichtbron in huis. De lichtopbrengst is hiermee behoorlijk hoog en de levensduur aanzienlijk langer dan met een UHP Lamp. Optoma geeft zelf aan dat de lichtopbrengst een heuse 3000 Ansi Lumen moet zijn,... we zullen zien. In het deel van Helderheid en Ansi Lumen in deze review, krijg je te zien wat ik er na ISF-kalibratie uit haal.

Dat deze projector hiermee uitermate geschikt is voor scholen en musea is zeer begrijpelijk, omdat hij zo minder onderhoud nodig heeft en dit scheelt natuurlijk kosten voor het meerdere keren laten vervangen van een lamp, het filter en of de schoonmaak hiervan. Voor Home Cinema gebruik is dit minder relevant, maar heeft de Laserbron wel ook voordelen op het dynamische vlak qua beeld. Dit en de voor en nadelen qua onderhoud voor thuisgebruik, bespreek ik later nog wat verder in het Optoma UHD65 vs UHZ65 onderdeel.

De technici van Optoma heeft bevestigd dat de Laserbron werkt met 2 blauwe lasers, waarvan er één via fosfor wordt omgezet naar geel en door deze te combineren met de andere krijg je een perfect heldere witte lichtbron met een zeer lange levensduur. Het werkt in ieder gaval goed want de lichtopbrengst is zeer helder. Wel blijft deze 1 Chip DLP Projector dan gebruik maken van een Colorwheel, volgens Optoma een 6x Speedwheel, wat bij minder mensen het RBE zal vertonen. Meer hierover in het gedeelte DLP en RBE.

Lichtlekkage

Van echte lichtlekkage is geen sprake. Wel komt er wat licht mee vanuit de lens, als een soort aura, maar dit heeft geen invloed op het kijkgenot. Het ligt een beetje op het niveau van de zwartwaarden in het betreffende beeld en wordt ook donkerder naarmate het beeld zelf donkerder is. Veel projectors hebben hier last van en dit heeft voornamelijk te maken met de kwaliteit van het glas in de lens. Hoe helderder het glas en beter de coating, hoe minder het licht uitstraalt en een soort aurabundel vormt.

Ventilatie en geluidsniveau

Deze heldere UHZ65 projector moet wel gekoeld worden natuurlijk. De ventilatie hiervoor zit aan beide zijkanten. Rechts zuigt hij frisse lucht naar binnen en links blaast hij warme lucht naar buiten. Hierdoor zul je hem niet ergens in kunnen schuiven bij het plaatsen, want dit beestje moet natuurlijk wel kunnen ademen. Optoma vraagt 30cm vrij te houden aan beide zijden en 10cm boven en achter.

Hoe helderder een projector is, hoe sterker het koelen hiervan vaak nodig is, maar hoe meer je dit ook gaat kunnen horen. Ook zijn grote projectors vaak wat stiller door wat extra geluidsisolerende ruimtes in de projector, terwijl een kleine projector zoals deze UHZ65 hiervoor wat minder plek heeft. Het geluid dat deze projector produceert is volgens de specificaties 29dB. Het rare is dat het niet zo luid overkomt bij mij. Je kunt hem wel duidelijk horen hoor, maar erg storend vind ik het niet. Ook heeft de helderheid meteen invloed op de geluidsproductie, dus mocht je hier toch last van hebben, dan kun je hiervoor eventueel een compromis in vinden, door de Dynamic Black op Manual te zetten en de verlichting te dimmen tot het niveau waarin je het geluid niet meer vervelend vindt en de helderheid nog steeds acceptabel is.

Beeldmodus

Je kunt op deze UHZ65 projector verschillende standaard modi oproepen, sommigen alleen tijdens de betreffende bron en deze kunnen ISF-gekalibreerd worden. De Modi waar je uit kunt kiezen zijn:
Cinema, HDR, HDR Simulation, Game, Reference, Bright, User en 3D.

Projectorfuncties en Menustructuur

Het menu van de Optoma UHZ65 is in 5 hoofdtabs onderverdeelt, links van boven naar beneden. Het menu zelf is op 5 plaatsen te zetten, in het midden en in de 4 buitenhoeken. Dit is tijdens kalibreren wel handig, want je wilt niet het menu over de patterns heen hebben. Ook kun je de taal van het menu veranderen in 10 Talen, maar zoals je op foto 2 kunt zien staat Nederlands daar niet bij. 

Onder de 1e Tab vind je instellingen zoals digitale zoom enz. met bovenin een menu voor beeld instellingen. Ga je hierin dan zie je op foto 3 en 4 al dat je bovenin de Beeldmodus kan kiezen, met daaronder instelmogelijkheden voor  bv. je muurkleur, wat ik als je projector gekalibreerd is lekker Uit zou laten staan, maar verder ook voor Contrast (Witniveau), Brigtness (Zwartniveau), Kleur, Tint en Gamma (Zie foto 5). Daaronder vind je een submenu voor de kleurinstellingen (Foto 6) zoals Brilliant Color, kleurtemperatuur en ColorGamut, met daaronder het CMS (Foto 7) om de kleuren te kalibreren. Daaronder vind je de RGB Gain/Bias voor het doen van de witbalans, zie foto 8. Daaronder heb je nog de Color Space keuze voor Auto, REC709, REC2020 enz.
Verder in Tab 1 heb je nog Ultra Detail wat ik niet hoger zou zetten en de Brightness Mode waar je Dynamic Black 1, 2 en 3 kunt kiezen met onderin Manual, om de verlichting te bepalen.
Daaronder vind je het submenu voor Pure Engine (Foto 9), waar je de Frame Interpolatie kunt instellen, welke ik op 1 heb staan. Pure Contrast en Pure Color zou ik niet aanraden om te gebruiken.

 Onder de 2e Tab links vind je de Audio instellingen, voor de ingebouwde speakers.

Onder Tab 3 links vind je het Setup menu, zie foto 11, met bovenin de projectie keuzes voor omkeren en spiegelen enz., zie foto 12.
Daaronder vind je filter ja of nee met teller, al gebruik je dat standaard niet.
Daaronder de Power settings voor bv. Sleeptimer. (Foto 13)
Dan Security met daaronder weer Test Patterns (Foto 14) om je projector uit te lijnen met de keuze uit 3 kleuren RGB.
Ga je in het Setup menu van Tab 3 verder naar beneden (Foto 15) dan vind je hier nog een submenu voor wat settings voor je afstandsbediening, zoals 3 functies die je aan je Userknop kunt koppelen, zie foto 16 en daaronder weer je projectorID en een 12V Trigger functie die je kunt gebruiken.
Daar weer onder vind je een submenu voor Opties (Foto 17) zoals; Het kiezen van één van de 10 Talen (Geen Nederlands), Menu Locatie, Bron keuze, zoals HDMI 1 of 2 of VGA, High Altitude en daaronder de keuze om de beeld settings van je AB of bedieningsknoppen van de projector op slot te zetten.

Onder Tab 4 links (Foto 18) vind je de Netwerkinstellingen, zie foto 19.

Onder Tab 5 vind je informatie over de projector en de settings die op dat moment in gebruik zijn, verdeelt over 2 pagina's, zie foto 20 en 21.

Uit de doos Metingen

Vanuit de doos is het beeld behoorlijk saai en richting een instap projector. Zoals je op de voormeting kunt zien zijn de kleuren dan behoorlijk uit hun doen. Kleurafwijking zit op veel vlakken ver boven de DeltaE3, het punt waar je de afwijkingen met het blote oog gaat kunnen waarnemen. Vooral de Luminantie is duidelijk zichtbaar voor ons en die afwijking ligt echt veel te hoog. De witbalans ligt ver uit elkaar wat een smoezelig plaatje op het scherm vertoont en dit geeft na afstelling meestal al een behoorlijke verbetering in de schoonheid en transparantie van het beeld. De gamma curve ligt rond de 2.2 en ik zie dit zelf graag richting de 2.4, omdat dit voor ons thuis zo ook gemasterd wordt op Blu-Ray. Voor in de bioscoop ligt die curve zelfs op 2.6.

Kijken we naar hoe het 4K en met name het HDR (High Dynamic Range) er vanuit de doos uitziet, dan is dit anders als bij de andere merken projectors en behoorlijk helder gewoon, al ziet het er vrij SDR uit. Voor het ISF-kalibreren in 4K HDR is alleen nog geen standaard en dit blijft voorlopig ook nog even, want UHD is volop in ontwikkeling. We streven immers naar een nieuw en verheven kwaliteitsnorm. Wel valt hier dus nog het een en ander te verbeteren.
Voor wie meer wilt weten over 4K HDR kan dit stuk lezen: Van 2K SDR naar 4K HDR en door naar Dolby Vision

Bij aanschaf van zo'n serieuze projector voor je thuisbioscoop wil je natuurlijk wel het ultieme resultaat eruit halen, zoals de regisseur dit in Hollywood ook heeft bedoelt. Nu kun je deze projectors op het internet soms ook wel zonder ISF-service kopen, maar je betaald wel gewoon hetzelfde als bij de ISF-service dealers zoals  Mediasluis. Wel mis je dan de volledige verzorging van voor en na de aankoop. Het kost tijd en aandacht om een projector als deze voor 2K en 4K HDR af te stellen, maar dan heb je ook echt een mooi product met een prachtig plaatje op het scherm. Je haalt met zo'n ISF-kalibratie echt alles uit je projector wat hij kan geven. Zo'n ISF-kalibratie lift de uiteindelijke beeldkwaliteit van zo'n projector naar een geheel andere klasse. Die ISF-service zorgt er tevens voor, dat als er een afwijking in de projector mocht zitten, zo'n servicedealer dat meestal al opmerkt en corrigeert of indien nodig de projector zelfs laat omruilen, terwijl zoiets door een beginnende projector liefhebber misschien niet meteen wordt opgemerkt, maar dan later een hoop irritaties kan opleveren.
Meer over een ISF-Kalibratie, waarom dat nodig is en wat zo'n ISF-Service biedt, en wat je opoffert als je daar niet voor kiest, kun je hier lezen: Waarom een projector met ISF-kalibratieservice kiezen 

De voormeting die je ziet is gedaan op Reference Mode. De kleuren lagen hier het dichts bij de 6500Kevin en wel op de 6981K. Dit hoort eigenlijk op de 6500Kelvin te zitten, maar de rest lag tegen de 8000K, 9000K en User zelfs op 10.000K. De lampteller van deze projector stond na uitpakken op 0 en volgens Optoma was dit echt een nieuwe projector, dus niet al eerder versteld. Nu zie je dit soort afwijkingen bijna altijd, ware het dat ze niet zo heel ver gaan als nu, maar fabrikanten doen dit veelal, omdat de projector dan meer licht geeft. En geef toe,... heb je zelf niet ook eerst naar de lichtopbrengst gekeken in de specificaties? Dat is nu eenmaal wat consumenten trekt. Eenmaal teruggebracht naar echt videowaardige kleuren geeft zo'n projector vaak opeens veel minder licht.
Geen zorgen,... deze afwijking is met een ISF-kalibratie gewoon recht te trekken, maar hier dus ook echt hard nodig. Laten we snel gaan kijken wat de resultaten zijn.

Na ISF-kalibratie Metingen

Het doen van de witbalans op deze Optoma UHZ65 ging zeer eenvoudig en het resultaat geeft een zeer schoon beeld op het scherm met alle grijswaarden van zwart naar wit zonder enige kleurafwijking.

Het ISF-kalibreren van de kleuren via het CMS daarentegen was wat vervelender. De projector reageerde behoorlijk eigenwijs met te grote sprongen en de kleuren waren niet zo perfect te plaatsen als ik eigenlijk zou willen, maar absoluut wel onder de DeltaE3. Zichtbaar in het beeld is het niet, dus dat oogt gewoon zeer goed.

Zoals gezegd, probeerde ik de Gammacurve op te krikken naar Gamma 2.4, maar dat gaf te weinig detaillering in de schaduw enz. Dit is dus bij deze projector niet aan te raden en hierom heb ik de kalibratie overnieuw gedaan met de Gamma op 2.2 wat leid tot een beter resultaat. Raar want de detaillering van DLP projectors is veelal juist zodanig goed dat ik hierdoor juist makkelijk richting de Gamma 2.4 kan gaan, of zelfs 2.5 wat ik voorheen nog wel eens deed. 

Ook heb ik voor 4K en HDR deze projector nagemeten en aangepast met een witbalans, maar het doen van de CMS kun je op deze projector maar beter laten bij 4K. Wel is het met de witbalans er een stuk op vooruit gegaan.

Bekijk ik het verschil in beeld kwaliteit nu na de ISF-kalibratie, dan oogt het beeld echt veel schoner en scherper en zijn de kleuren duidelijk beter. Ook zijn er allerlei extra mogelijkheden om het beeld veel dynamischer te maken, dus lees maar gauw verder.

* Projectors zijn meestal aan de Kalibratieverslagen te herkennen, omdat dit typisch de beperking en het gedrag van een bepaald model laat zien. Vergelijk de testuitslagen maar eens op verschillende reviewsites. Als een verkoper bij iedere projector altijd een perfecte meting laat zien, zoals bv. een CIE-Diagram waar de kleuren altijd perfect op de hoeken staan, kun je er terecht je vraagtekens bij zetten. Dit neemt ook meteen het positieve resultaat weg van een projector als deze het wel echt zeer goed doet.

Beeldprestatie in 2K SDR

Scherp,... dit is iets wat het eerst opvalt als je deze projector ziet. Natuurlijk spelen hier 2 dingen mee om de scherpte eruit te laten springen. Deze projector gebruikt zijn enorme hoeveelheid pixels tezamen met een verschuivingstechniek om er 4K van te maken met 8,3 Miljoen pixels als resultaat. Ook het 2K materiaal heeft hier voordeel van vanwege een zeer fijne pixeldichtheid. Maar er speelt nog iets mee, wat aan de basis ligt van de 1-Chip DLP techniek. Andere projectors maken gebruik van 3 kleuren panelen die netjes over mekaar geconvergeerd moeten worden, om zo alle kleuren op het scherm te kunnen toveren. Dit over mekaar heen plaatsen geschiet op pixel niveau, maar lukt nooit 100% nauwkeurig over het gehele paneel voor de gehele oppervlakte van elke pixel. Daardoor oogt het beeld t.o.v. een 1 Chip DLP projector net iets zachter, omdat de 1 Chip DLP projector niks heeft te convergeren. Dit gecombineerd met 8,3 Miljoen pixels geeft naast een enorme scherpte ook een zeer gedetailleerd beeld.

Om dan toch voor elke pixel elke kleur op je scherm te kunnen toveren is er bij een 1 Chip DLP projector een kleurenwiel nodig, maar dat is niet alleen maar één en al zonneschijn. Hoe dit precies in zijn werk gaat kun je hieronder lezen in het stukje DLP en RBE. De kleuren van deze Optoma UHZ65 projector zijn na de ISF-kalibratie erg mooi en natuurlijk en alles ziet er prachtig uit. Ik heb wat dat betreft een zwak voor DLP, want ik vind dit een erg mooie techniek. Huidtinten ogen ook zeer realistisch.

Ik ben na de kalibratie gaan spelen met de beeldverbeterende technieken in de projector, maar niet alles is goed bruikbaar. Met Ultra Detail bv. gooi je er meteen al teveel sharpening in en deze heb je ook niet nodig. Brilliant color zorgt er al snel voor dat het beeld er minder neutraal uitziet, maar zorgt er ook voor dat je projector meer licht gaat geven. Mijn doel was om een zo goed mogelijk en natuurgetrouw plaatje weer te geven in de ISF-standaard voor REC709.
Ook heb je Pure Contrast en Pure Color, welke geen van beide je een neutraal beeld oplevert en ik dus heb uitstaan.

Qua dynamisch plaatje vond ik het in eerste instantie nogal tegenvallen en heb ik dit bij DLP zeker wel eens beter gezien. Tot ik met de Dynamic Black ging spelen. Hier straks meer over bij het stukje Zwartniveau.

DLP en RBE

DLP was een aantal jaren terug het systeem om een dynamisch plaatje met een diep zwart op het scherm te toveren. LCD en LCoS kon toen niet zo diep komen met het zwart niveau. DLP gebruikt een paneel met miljoenen spiegeltjes die afzonderlijk gekanteld kunnen worden om het licht op een donker plaatje te doven, om zo per pixel te kunnen regelen of deze licht moet geven of juist niet. Op deze manier heb je dus een zeer contrastrijk zwart-wit beeld. Wil je kleur op het scherm hebben, dan zijn er 2 manieren. Of een 3 Chip DLP projector die voor rood, groen en blauw een aparte DLP Chip gebruikt, die dan wel ook geconvergeerd dienen te worden, of zoals in dit geval met een kleurenwiel, welke zeer snel draait. De projector laat elke pixel dan aan en uitspringen op het moment dat de kleur ervoor staat die gemengd dient te worden en met de duur naargelang hoeveel van die kleur de overhand moet hebben op de anderen. Afhankelijk per persoon en de snelheid waarmee het wiel draait kun je de werking hiervan zien, of juist niet. Heb je hier toch last van dan zie je allemaal kleurtjes verschieten, voornamelijk bij contrastrijke lichte delen en voornamelijk bij beweging. Dit noemen we het Regenboog Effect afgekort met RBE. Dit is afhankelijk van hoe snel je ogen en hersens het beeld verwerken. Mijn vrouw is iemand die hier erg last van heeft en niet naar een DLP projector kan kijken. Toevallig heb ik een vriend met hetzelfde probleem. Als je er zelf geen last van hebt maar toch wilt weten waar anderen het over hebben, dan kun je bij DLP projectie met je hoofd een zijwaartse beweging maken om het te zien, of je neemt er een foto van tijdens het maken van een zijwaartse beweging. Niet in de bioscoop natuurlijk, want daar gebruiken ze 3 Chip DLP projectors en speelt dit RBE niet.

Veel dataprojectors hadden voorheen maar een 2x speedwheel, maar omdat je voornamelijk stilstaande beelden zoals spreadsheets projecteert is dat veelal geen probleem. Voor video en gamen met veel bewegende beelden heb je minstens een 4x of liefst 6x speedwheel nodig. De hoeveelheid aan personen die dit met een 6x speedwheel nog kunnen zien schat ik ongeveer op zo'n 2 a 3% van de mensen. Ik heb wel DLP projectors met 6x speedwheel in zaaltjes gehangen waar ruim 100 mensen ernaar keken, zonder dat er klachten zijn geweest.

Kijken we naar deze Optoma UHZ65 dan heeft mijn vrouw erg last van het RBE. Daarom is het dus raadzaam om altijd even met heel je gezin te checken of je een DLP projector kunt aanschaffen. Ik hoopte op een Lasertechniek met 3 kleuren lasers, maar vanwege het afwisselen van kleur om deze te mengen bij gebruikmaking van een 1 chip DLP techniek zou het resultaat qua RBE dan uiteindelijk niet anders zijn geweest.

Zwartniveau

In het begin had ik de Dynamic Black op Manual 100% staan, vanwege de kalibratie. Bij het beoordelen van het beeld, lijkt het erop dat Texas Instrument met zijn ontwikkeling van hun 4K shifting DLP techniek niet het zwartniveau kan halen van hun 2K Dark Chip 3. Dit kan komen vanwege dat de 1 Chip techniek nu de hiervoor beschreven uitleg 2x in dezelfde tijd moet doen, om de andere helft van de 4K resolutie te vullen, waardoor een uitgedoofde pixel alweer moet aanspringen voor de andere helft van het beeld. Ik ben dus erg benieuwd wat er gebeurt met het zwartniveau als er Native 4K DLP Chips worden gebruikt,

Het Native zwart (dus zonder Dynamic Black) van deze UHZ65 valt mij nu namelijk een beetje tegen. Het beeld oogt in eerste instantie wat saai en komt erg dicht bij wat de instap Home Cinema projectors van merken geven voor minder dan de helft van de prijs. Nu moet je dit in perspectief zien, want zet je de Optoma UHZ65 in een klaslokaal neer, waar het wat lichter is als thuis, dan verlies je met een Ultra Black projector al gauw de meest donkere details in het beeld, maar ligt het zwartniveau hoger dan zul je deze details in zo'n omgeving juist wel kunnen waarnemen. Ook in veel musea zal dit dus geen probleem vormen en heb je met de lange levensduur van de Laserbron een goede combinatie met weinig onderhoud. Maar ik bekijk deze projector met het oog als Home Cinema kandidaat die moet concurreren tegenover projectors in dezelfde prijsklasse en dan komt het voor de consument neer op; voor mijn geld een zeer diep en dynamisch plaatje inclusief e-Shift 4K of zelfs Native 4K, maar dit dan wel op lamp basis, of een lange levensduur zonder onderhoud met Laserbron, maar met een dynamiek dat ik elders voor de helft van het geld kan krijgen. Voor een goed perspectief vind je onderaan wat vergelijkingen tussen zulke projectors.

Kijk je naar lichte scénes dan valt het allemaal nog wel mee, maar zet je een film op zoals Star Wars The Force Awakens, dan is het zwartniveau veel te grijs. Ook in de lichte scénes heb je toch ook een degelijk zwart nodig om alles los te laten komen van de achtergrond, anders is het beeld te vlak.

Nu heeft deze UHZ65 wel de mogelijkheid van Dynamic Black en wordt het allemaal toch net wat mooier.

Dynamic Black

Dynamic Black werkt net als het gebruik van een Iris systeem, maar word nu gedaan met het dimmen van de laserbron. Wordt zo'n Iris systeem goed toegepast, dan zie je de werking vrijwel niet, maar is het resultaat er wel. Zwart wordt dieper, gemiddelde scénes trekken strakker en dieper aan en hierdoor zijn fijne lijntjes ook wat donkerder en knapt het gehele beeld hiervan op. Sony weet dit bv. erg goed toe te passen, zonder dat je de Iris ziet en of hoort werken. In Limited dan, want op Full knijpt zo'n Iris erg ver door en ga je de werking beter kunnen zien, bijvoorbeeld bij de aftiteling met veel zwart en af en toe opkomende witte tekst. Dan zie je bij het zwart de iris volledig knijpen en is het zwart zeer diep, maar zodra er witte tekst verschijnt, dan moet de Iris open gaan en verandert het diepe zwart opeens naar antraciet. In Auto Iris Limited zijn zulke situaties minder dramatisch.

Zo ook bij de Dynamic Black van deze Optoma UHZ65. Bij Dynamic Black 2 wordt dit effect al wat meer zichtbaar en bij Dynamic Black 3 zelfs nog meer. Het is wel een stuk beter bruikbaar dan op de 4K lampversie projectors van Optoma, want daar zie je het steeds gaan en irriteert dit echt. Zelf vind ik het dimming effect op deze UHZ65 helemaal niet zo storend, maar mijn vrouw ziet het wel (die zoals eerder gemeld ook enorm last heeft van het RBE en ik zelden). Ik vind de toevoeging van de Dynamic Black op deze UHZ65 wel ook echt nodig en zou hem dan ook standaard gebruiken op stand 2. Zonder die Dynamic Black vind ik het beeld namelijk echt niet kunnen meekomen met de hedendaagse standaard, zeker in dit prijs segment en oogt het dynamiek van het beeld behoorlijk 'instap' kwaliteit. Heb je geen last van het RBE en het knijpende effect van de Dynamic Black, dan ziet het gemiddelde beeld er met Dynamic Black 2 zoals de naam al zegt een stuk dynamischer uit en ogen de scénes opeens wat dieper.
Ik was niet van plan om foto's van het beeld te laten zien, maar goed,... bij deze dan toch. Foto's geven nooit echt weer hoe een projector in het echt presteert, maar je kunt hier toch wel wat diepte verschil zien tussen de verschillende settings. Op foto 1 staat de Dynamic Black uit en de verlichting vol op 100%. Je kunt dit nog naar smaak dimmen. Op foto 2 zie je de automatische werking van Dynamic Black 1 en op foto 3 de werking van Dynamic Black 2. Dynamic Black 3 heb ik weggelaten, omdat ik die niet kan aanraden.

Nu zie je bij een film als Star Wars dat de sterrenhemel wel degelijk echt zwart wordt en krijgt het gehele beeld veel meer diepte. Alles komt daarmee ook meer los nu en dat is wat ik wil zien bij een DLP projector. Nog steeds is het niet zo diep als dat de BenQ W7500 deed met zijn Dark Chip 3 en automatische Iris, maar de UHZ65 doet dit alles wel met een resolutie van 4K.

Schaduw en Details

Ik wilde deze projector in Gamma 2.4 kalibreren, maar zag dat dit bij deze projector ten koste ging van de details, vooral in de schaduw. Normaal kun je dit bij DLP Dark Chip 3 projectors met de gebruikelijke grote detail weergave juist zeer goed doen en verdiept dit het beeld erg spectaculair, maar dat dit op deze projector niet zo werkt kan misschien te maken hebben met de 4K shifting DLP techniek. Nu ik hem uiteindelijk dus met een Gammacurve van 2.2 heb gekalibreerd, zijn alle details wel gewoon goed aanwezig en valt er wat dat betreft niks te klagen. Sterker nog,... kijk je naar het beeld van deze UHZ65 dan zie je niets anders als één en al detail. Dit komt natuurlijk omdat het beeld zeer, ja zeer scherp is en een hoge pixeldichtheid heeft bij 2K en het 4K zeer gedetailleerd weergeeft.

Helderheid en Ansi Lumen

Dat is best verassend, want de lichtopbrengst van deze Optoma UHZ65 komt in Bright Mode zelfs boven de specificaties uit die op de doos worden meegegeven. Niet echt iets wat je voor serieus film wilt gebruiken natuurlijk, maar tijdens een middag kijken naar voetbal met vrienden zonder de boel te verduisteren en niet kijkend naar een realistische kleurweergave, wel erg handig en leuk.
Normaal staar ik mij niet blind op wat vrijwel elke projector fabrikant in de specificaties aangeeft, omdat dit meestal niet wordt gehaald. Wel is dit waar veel consumenten zich altijd op blind staren en waar ze vaak om vragen. Vandaar dat elke fabrikant hun videoprojector specificeert als zijnde zaklamp of verstraler en dit dus meten met alles op het hoogste niveau, dus het contrast voluit en alle kleuren van de witbalans compleet opgeschroefd, met als gevolg een zeer koud en blauw groenig beeld op het scherm. Geen realistisch plaatje waar je daadwerkelijk naar wilt kijken. Veelal halen veel projectors zelfs dan niet eens de specificatie die wordt beweert, maar voor een videofiel eigenlijk ook totaal niet interessant.
Bij DLP Dataprojectors wordt normaal ook nog een wit of geel deel toegevoegd aan de colorwheel om het wit van een spreadsheet extra helder weer te geven zonder het beeld al te blauw/groen te hoeven maken, of zoals nu bij 4K HDR de reflecties enorm helder te kunnen weergeven. De Brilliant Color functie maakt hier tevens ook gebruik van, maar geeft dan qua kleur een minder neutraal plaatje op het scherm.

Voor een zeer getrouw videobeeld heb ik deze projector zo neutraal mogelijk gekalibreerd en dan geeft de UHZ65 in Reference met Brilliant Color op 1, Dynamic Black op Manual en de verlichting op 100% maar liefst 1148 Ansi Lumen met een kleurtemperatuur van 6519 Kelvin. Dat is echt een zeer helder plaatje op een scherm van 120".

Wel heb ik ook de standaard Modes gemeten en die gaan natuurlijk wel een stuk hoger in lichtopbrengst, maar zoals je aan de kleurtemperatuur al kunt zien komt dit niet in de beurt van een neutraal videobeeld. Ook kun je zien dat Reference Mode vanuit de doos het dichtst in de buurt kwam voor een goede ISF-kalibratie.
Hier dus alle metingen voor elke Beeld Mode even op een rijtje:
1148 Ansi Lumen   6519K Reference ISF
1920 Ansi Lumen   6503K 4K HDR ISF
Gevolgd door metingen vanuit de doos:
1414 Ansi Lumen   6981K Reference
2489 Ansi Lumen   7762K Cinema
2235 Ansi Lumen   8545K HDR Simulation
2173 Ansi Lumen   9157K Game
3155 Ansi Lumen   8759K Bright
1580 Ansi Lumen 10608K User

Algehele helderheid

De projector heeft wel last van lichtverloop, wat bij een licht helder beeld het best zichtbaar is, door een wat donkerder verloop naar de hoeken toe. Tijdens het film kijken valt dit niet echt op, maar bij het kalibreren en het checken met een geheel licht vlak, kun je het wel zien.

Of je jezelf hieraan stoort weet je zelf het beste. Ik heb klanten gehad die het bij een paar procent al niet willen zien, maar ik kan mij goed voorstellen dat als je het niet weet en er dus niet gericht naar gaat kijken, het de meesten nooit zal opvallen.

Pure Motion (Frame Interpolatie)

Niet iedereen is er fan van en sommigen vinden zo'n Frame Interpolatie ronduit niks en zien het beeld liever stapsgewijs verspringen met de 24 beeldjes per seconde tijdens Pans, omdat je dit in de bioscoop ook zo ziet. Nu gebruikten ze in de bioscoop bij analoge film ook gewoon een shutterblade en keek je toch echt wel een paar keer repeterend naar hetzelfde beeldje. Zelf hoor ik daar niet bij en ben dus erg blij dat dit schokkende effect, vooral bij Pans met een FI techniek kan worden weggehaald, waardoor het beeld gewoon lekker vloeiend verloopt. De keus moet er dan wel zijn natuurlijk. Gelukkig heeft deze UHZ65 dan ook PureMotion wat Optoma's eigen benaming is voor Frame Interpolatie. Het beeld wordt hiermee een stuk soepeler en werkt op niveau 1 al vrij goed. Sony en JVC zijn hier al verder mee, maar ik ben al blij dat het er op zit. Je kunt hem wel hoger zetten, maar dan geeft de hoeveelheid berekeningen voor een nog soepeler beeld zo'n slag op de beeldverwerking, dat dit zo nu en dan spookeffecten oplevert.

FI versoepelt de bewegingen alsof je een hogere Framerate hebt om zo het schokkerige uit snelle bewegingen weg te nemen, vooral goed zichtbaar bij Pans. Pans zijn zijwaartse of opwaartse bewegingen van de camera. Stel je een bus voor met vierkante ramen die van links naar rechts langs de camera rijdt. Hiervoor zijn 24 beelden per seconde gewoonweg te weinig om het vloeiend te laten verlopen. De vierkante ramen met kozijnen klapperen stap voor stap overspringend van links naar rechts. Oké,... dit heb je in de bioscoop ook. Bij analoge film ging er meestal toch een soort shutterblade langs de film die het beeld dan minstens 2x liet flikkeren voordat het wisselde, dus keek je wel naar 24 frames, maar het flikkeren gebeurde dan minstens 48 keer per seconde. Ook bij mijn professionele Elmo GS1200 Super 8mm Cinemaprojector had je de mogelijkheid van een 2x of 3x shutterblade in de projector. Daardoor had je veel minder moeite om naar analoge film te kijken. Met de technieken van tegenwoordig hoeft dit flikkeren niet meer. Een Frame Interpolatie berekent hier mooi verlopende tussenliggende beelden voor uit en plaatst deze fictieve beelden ertussen. Zet je Frame Interpolatie te hoog waardoor je nog meer tussenliggende beelden krijgt, ga je vaak rare vegende effecten zien, omdat dit gewoon teveel rekenkracht vereist. Ook verandert het filmische beeld dan opeens in een realistische live uitzending op TV en verlies je de droomillusie die de regisseur wilt neerzetten, maar op een laag niveau is zo'n FI systeem tegenwoordig erg mooi en geeft dit rust in het beeld.

Zelf vind ik, nu veel regisseurs toch al digitale camera's gebruiken, dat ze met 60 beelden per seconde of zelfs met 120fps (frames per seconde) moeten gaan filmen. Een droomwereld creëren moet niet aan een beperking van 24 beeldjes per seconde vastgeplakt worden. Filmmateriaal was erg duur vroeger en om die reden hebben ze toentertijd gekeken naar wat de minimale hoeveelheid benodigde beeldjes zou zijn die ze per seconde nodig hadden om een rustig beeld te creëren met een vloeiend geluidsspoor. Dit kwam toen op 24 fps. Met de snelle filmstijl die van MTV is overgenomen is dit tegenwoordig eigenlijk niet meer voldoende. Daarom worden er nu al films geschoten in 60fps. Langzaamaan zie je nu in de bioscopen High Frame Theaters verschijnen en zijn ze hier dus wel al mee aan het experimenteren.

Beeldprestatie in 4K

Waar deze Optoma UHZ65 projector echt mee straalt is natuurlijk bij het projecteren van 4K bronmateriaal met een resolutie van 3840x2160. Deze projector heeft op de 2e HDMI poort namelijk de mogelijkheid om een 4K bron aan te sluiten met HDCP 2.2 en verwerkt dit materiaal met een snelheid van 18GBps tot wel 60fps en een Chroma Subsampling van 4:4:4. Ook ondersteunt hij de REC2020 als drager voor DCI P3, zelfs met support van HDR10.

Voed je de UHZ65 dan ook daadwerkelijk met 4K materiaal, dan ziet het beeld er zeer scherp en gedetailleerd uit. Film komt zo helemaal tot leven, maar foto's doen dit zelfs nog beter. Zo zijn je vakantiefoto's in 4K verbluffend mooi en zie je de kleinste details en ik heb nog geen 4K Shift systeem gezien dat dit zo goed doet als de Optoma UHZ65, die shift met een 2716x1528 DLP beeldchip waarmee hij theoretisch over de 3840x2160 heen komt. Vergelijk je dit met zo'n 4K Shift Enhancement projector dat native gebruik maakt van 1920x1080 pixels dan zie je bij het projecteren van foto's in 4K echt wel verschil in de kleinste details op het scherm. Het rare is alleen dat dit verschil tijdens 4K film niet zo groot is, buiten het feit dat DLP gewoon erg scherp is ten opzichte van een 3xLCD of 3xLCoS systeem. Ik heb de UHZ65 ook naast een Native 4K projector gezet en je ziet dat verschil met film hier ook niet echt. Bij het projecteren van 4K fotomateriaal is dit verschil er wel, maar nu in het voordeel van de Native 4K projector, ondanks dat deze UHZ65 echt wel de volledige 4K resolutie kan neerzetten. Dat komt waarschijnlijk omdat hij deze volledige resolutie voor de helft steeds beurtelings onderbroken weergeeft. Al is dit zeer snel en voor het oog voor de meeste mensen onzichtbaar, zie je dit in zeer kleine details wel terug. Zo heb ik een 4K foto, waar je heel in de verte kleine staafjes kunt waarnemen op de UHZ65, die op de andere 4K Shift Enhancement systemen haast niet te herkennen zijn, maar die op een Native 4K projector juist weer nog beter zichtbaar zijn en het geheel meer samenvalt en dit plaatjes blijken te zijn. We staan hier wel met onze neus op een zeer groot formaat de pixels van het scherm af te kijken natuurlijk. Maar goed,... we willen toch de verschillen aantonen.

Maar 4K omvat wel meer dan alleen maar de resolutie van 3840x2160. Zo worden films voor de 4K UltraHD Blu-Ray's gemasterd met een grotere kleurdiepte van DCI P3, wat we al een tijd in de bioscoop gewend zijn om te zien. Hier blijft deze UHZ65 wel wat achter, want echt veel verder dan de kleurdiepte voor REC709, welke we voor standaard Blu-Ray film gebruiken komt deze projector niet. Je zou verwachten dat de kleurdiepte veel verder zou moeten reiken met een Laser techniek, maar hier worden de 2 Lasers samen omgezet naar wit licht en fungeert dan eigenlijk gewoon weer als een witte lamp, weliswaar zeer helder en met een lange levensduur. De kleuren worden dus via een kleurenwiel geproduceerd, (zoals uitgelegd in het onderdeel DLP en RBE) en komt bij deze dus niet veel verder dan REC709. Dit kun je duidelijk zien bij een vergelijk naast andere 4K projectoren die de DCI P3 kleurdiepte wel bijna volledig halen, waardoor kleuren tijdens 4K op de UHZ65 bij een vergelijk opeens wat vlak overkomen en huid er toch net wat minder realistisch uitziet dan zou kunnen in 4K.

Hoe het gehele plaatje overkomt heeft ook te maken met de diepte in het 4K UHD beeld en met name het dynamische effect dat HDR (High Dynamic Range) toevoegt aan het geheel. Vergelijk je de UHZ65 met andere 4K projectors vanuit de doos, dan zien andere projectors er veelal zeer donker uit tijdens HDR projectie, terwijl de Optoma UHZ65 een vrij helder plaatje op het scherm tovert, maar dat niet veel verschilt met het SDR materiaal. Toch wil je het HDR van een film wel degelijk met een groter dynamisch verschil kunnen zien en ook hier blijft de UHZ65 een beetje achter lopen. Na de kalibratie haal je hier niet zo heel veel meer winst uit, wat toch wel jammer is. De andere 4K projectors hebben die kalibratie duidelijk veel meer nodig wil het HDR van de 4K UltraHD Blu-Ray's echt bruikbaar zijn, maar wat je dan krijgt is wel echt spectaculair. Bij die projectors komt het HDR beeld helemaal tot leven en oogt het beeld meer alsof je uit een raam naar buiten kijkt, terwijl de UHZ65 het beeld meer blijft weergeven alsof je naar een Blu-Ray kijkt, maar wel met een veel hogere resolutie.
Voor HDR heb je wel duidelijk ook een zeer diep zwart weergave nodig, wat de UHZ65 niet geeft, waardoor deze projector het 4K HDR materiaal in een lichtere omgeving zoals musea en scholen, wel meer tot zijn recht zal laten komen, maar voor Home Cinema zeker niet.

* Houdt er rekening mee dat voor het aansluiten van 4K apparatuur met HDR en WCG, je echt een goede HDMI kabel nodig hebt. Een kabel van 5 meter kan al moeilijk gaan doen en al helemaal bij nog langere afstanden. Dit zul je al snel merken aan het signaalverlies tijdens het afspelen van 4K HDR materiaal, terwijl deze kabel het dan wel gewoon doet bij 2K SDR materiaal of zelfs 3D Frame Packing met Blu-Ray's. Speciaal hiervoor heeft Mediasluis nu een nieuw assortiment aan 4K HDMI kabels op lengte geselecteerd. Er zijn nu zelfs Optische 4K HDMI Kabel, die tot een lengte van zelfs 100 meter gewoon het signaal goed blijft behouden.

3D

De UHZ65 is dan wel een 3D ready projector met DLP-Link 3D, die je voor 3D kunt aansturen via frame sequential (page-flip) 3D, op de HDMI1/HDMI2/VGA poorten vanaf een PC, dit alleen in 2K 1920x1080 en niet in 4K 3840x2160. Dit is voor veel mensen niet echt even toegankelijk. Ik heb dit verder ook niet getest wegens gebrek aan tijd, omdat de projector immers weer terug moest naar Optoma (Waarschijnlijk voor de ISE Beurs). Maar deze projector kan niet worden gebruikt om 3D Blu-Ray's af te spelen, of om hem 3D foto's toe te sturen op basis van SBS 3D (Side By Side) vanaf bv. je 3D MPO files. Vooral vanwege de hoge lichtopbrengst van deze UHZ65 vind ik dit een gemiste kans. Echt zeer jammer.

Wat ik wel leuk vond is dat deze projector met zijn volledige 4K resolutie wel de opbouw van 3D Blu-Ray kan laten zien. Voed je hem dus alsnog met een 3D Blu-Ray film, dan zie je hoe deze Blu-Ray's het 3D als Frame Packing opslaat en weergeeft, in 24 volledige frames van 2 complete beelden boven elkaar met elk een resolutie van 1920x1080 pixels met daartussen 40 beeldlijnen. Normaal herkennen TV's en projectors dit automatisch en zetten deze frames om in een stereoscopisch plaatje op het scherm waarbij de twee beelden beurtelings worden afgewisseld met een 3D Shutter systeem of met een Lenticulair systeem worden gesplitst bij Passieve 3D TV's.

Gamen aen Lagtime

De Optoma UHZ65 is niet echt een Gameprojector, al ziet het er natuurlijk wel echt fantastisch uit om op een 3 meter breed scherm te racen met een 4K resolutie. Als serieuze gamers een projector zoeken, dan speelt de snelheid van de beeldverwerking een grote rol en deze moet dan zo kort mogelijk zijn. Gebruik je deze projector in zijn meest optimale videostand met een zeer soepele beeldverwerking, door gebruikmaking van Pure Motion (Frame Interpolatie), dan heeft hij een lagtime van 142 Milliseconde. Zet je deze Pure Motion Uit dan heeft hij een lagtime van nog maar 75 Ms.

75Ms is niet echt heel snel, maar geeft bij;
24fps een vertraging van 1,8 beeldjes per seconde.
30fps een vertraging van 2,3 beeldjes per seconde.
50fps een vertraging van 3,8 beeldjes per seconde.
60fps een vertraging van 4,5 beeldjes per seconde.

142Ms daarentegen geeft bij;
24fps een vertraging van 3,4 beeldjes per seconde.
30fps een vertraging van 4,3 beeldjes per seconde.
50fps een vertraging van 7,1 beeldjes per seconde.
60fps een vertraging van 8,5 beeldjes per seconde 

Om overbodige vertraging bij het gamen te voorkomen is het goed om even op het volgende te letten:
- Je wint al wat snelheid door het beeld van de spelconsole niet eerst door de receiver te laten lopen, maar rechtstreeks aan te sluiten op de projector en alleen de audio apart naar de receiver te laten lopen.
- Zet de Spelconsole ook gelijk met de standaard resolutie van de projector, zodat de computer of de projector deze niet extra hoeft om te rekenen.

Vind je de lagtime nog steeds wat te traag, maar wil je toch serieus gamen op een 4K projector met een fantastische beeldkwaliteit en dit in combinatie met een kortere lagtime, dan kun je misschien eens kijken naar de Sony VPL-VW260ES, die met zijn Input Lagreduction Aan een beeldverwerking heeft van 35Ms. Een review van deze projector vind je hier: Sony VPL-VW260ES / VPL-VW360ES Native 4K projectors

Projectiescherm Aanbeveling

Welk scherm je kunt gebruiken dat is bij de Optoma UHZ65 eigenlijk niet zo heel erg moeilijk. De projector geeft zeer veel licht en kan dus vrij groot ingezet worden. 3D film speelt waarschijnlijk geen rol dus is er wat dat betreft geen lichtbeperking. Ook het HDR bij 4K is wat beperkt doch wel helder, dus voor de diepte en eventueel verlies in details hoef je het formaat ook niet al teveel te beperken.

Kijk je in een vrij donkere homecinema gerichte omgeving en voornamelijk in zijn beste ISF-gekalibreerde stand met Dynamic Black op 2, dan zou ik het rond de 120" of in ieder geval onder de 3 meter breedte houden. Hoe groot de impact mag zijn qua afstand en formaat hangt van jezelf af. Waar zit je normaal in de bioscoop? Sommigen willen het liefst op 2.5 keer van de schermbreedte zitten, anderen op 1 maal de schermbreedte en weer anderen zitten op de eerste rij. De resolutie is er in ieder geval gedetailleerd genoeg voor. 

Je moet bedenken dat de Laserbron natuurlijk wel zeer lang meegaat, maar ook deze wordt na een paar duizend uren langzaam toch ook steeds donkerder en het zou jammer zijn als je te snel de meer neutrale kleuren in het beeld moet opgeven voor een meer heldere Mode dat minder kleurneutraal is, al is de mogelijkheid er op die manier wel natuurlijk. Heb je hier geen moeite mee, dan kun je mettertijd bv. ook de Brilliant Color op een hogere stand gaan gebruiken om op deze meer licht uit de projector te laten komen. Je kunt er ook meteen voor kiezen om een nog groter scherm te gebruiken met de projector in een wat heldere maar minder kleurneutrale Mode. Ook is de zwart weergave van deze projector niet zo heel diep t.o.v. de concurrentie in dit prijs segment en heb je dus minder last van schaduwdetails die wegvallen en minder verlies van een dynamisch plaatje, al is daar in zekere zin wel ook sprake van bij deze UHZ65, dus overdrijf het niet te veel. Bij elke projector geld, dat je het dynamisch plaatje inruilt voor een nog groter formaat projectie. Gaat het je alleen maar om helderheid zodat je zeer groot kunt projecteren, dan kun je zelfs voor Bright Mode gaan met  de Dynamic Black op Manual 100% en de Brilliant Color op 10. Hoe het er dan uitziet op 5 a 6 meter breedte heb ik niet getest.

Wat ook kan meespelen bij de formaatkeuze,... Je gaat wel ook een flinke uitgave doen als je naar een enorm formaat scherm gaat, want die prijzen krijgen soms bij elke afgeronde meter even een piek omhoog.

Nu is de Optoma UHZ65 een Native 4K projector en om deze resolutie volledig te benutten, is het heel belangrijk dat het schermmateriaal volledig structuurvrij is. Om deze reden verkoop ik al geruime tijd het HD Progressive 0.9 materiaal van Da-Lite, dat ze samen met Joe Kane hebben ontwikkeld, om een zo neutraal mogelijk beeld neer te zetten qua kleur en dit met een zeer brede kijkhoek en 100% structuurvrij. Toen ik dit materiaal mocht uittesten zag ik meteen een drastisch verschil in details en scherpte, zelfs bij 2K. Ook hebben ze het HD Progressive 0.6, met dezelfde voordelen, maar dit verdiept het zwart van de UHZ65 nog wat meer en dat is niet verkeerd. Ook onderdrukt HD Progressive 0.6 het omgevingslicht wat meer weg, waardoor dit in een lichte omgeving erg goed werkt. Dit HD Prog 0.6 lijkt enorm op het materiaal dat ze nu in de Dolby Cinema theaters gebruiken om het zwart te verdiepen. Het neemt natuurlijk wel wat meer licht weg, dus dit kun je niet bij een te grote schermmaat gebruiken. Projecta mag dit materiaal nu ook gewoon vanuit Nederland verkopen, maar alleen in hun beste kwaliteit ombouw. Hierdoor hoeft dit materiaal niet meer via Amerika overgevlogen te worden, met een wachttijd van 6 weken, maar is het nu gemiddeld in een week klaar. Elektrisch moet dit materiaal via Tabs gespannen worden, om het doek mooi strak te houden en is het voor sommigen wat prijzig, maar een fixed frame variant is verrassend betaalbaar, zeker voor dit materiaal.
Lees meer hierover in deze review: Projecta (Da-Lite) HD-Progressive van Joe Kane
Een mooi assortiment van deze schermen vind je HIER

Garantie

De garantieduur op deze UHZ65 projector is 3 jaar lang wat zeker niet verkeerd is, maar was in eerste instantie op basis van Carry-In, dus binnen brengen, maar,...
Nu is garantie geen onbelangrijk iets vind ik, dus na in gesprek te zijn geweest met de manager van Optoma, om het feit dat dit wel een professionele klasse videoprojector betreft, hebben ze overleg gedaan en is de garantie voor de UHZ65 en tevens ook het lagere lampmodel UHD65 vanaf heden met Pick-up-and-return geworden, dus wordt de projector de eerste 3 jaar tijdens een eventueel probleem gewoon thuis bij je opgehaald en na reparatie weer netjes thuis bij je teruggebracht.
Sterker nog,... als er binnen de 14 dagen iets mocht mankeren, dan wordt de projector omgeruild voor een nieuwe.

Dit laat de groeiende ontwikkeling van Optoma zien en dat ze almaar steven naar beter, maar ook dat Optoma volledig vertrouwen heeft in zijn product. Wat dat betreft straalt dit klasse uit.

Conclusie

De Optoma UHZ65 is een mooie compacte 4K DLP projector dat een zeer scherp beeld weet neer te zetten op het scherm. Hij heeft 2 ingebouwde speakers en is mede hierdoor zeer handig mee te nemen om ergens even snel een bioscoop ervaring neer te zetten. Het zwartniveau gaat niet zo ver als de concurrentie in dit prijsniveau, maar dat is voor dit soort gelegenheden zeker geen probleem. Daardoor is deze projector met uitstek ook zeer geschikt voor musea en scholen. De zeer heldere Laserbron maakt dit helemaal perfect, want er is nauwelijks sprake van onderhoudt en de projector kan zeer veel licht geven als dat nodig mocht zijn, dan weliswaar minder kleurneutraal. De projector heeft voor het snel even plaatsen ook nog een Lens Shift meegekregen, al is deze wat beperkt, maar waardoor je Keystone niet hoeft te gebruiken. Dat deze projector met zijn 4K Shiftingstechniek de volledige 4K resolutie kan weergeven en dit met zijn enkele DLP Chip zelfs zeer scherp doet, is voor Home Cinema tegenwoordig erg belangrijk aan het worden. Maar de wat beperkte kleurdiepte en HDR ervaring die hier bij hoort en het gebrek van de mogelijkheid om 3D Blu-Ray's af te spelen, maakt deze projector voor Home Cinema toch wat ondergeschikt aan de concurrentie, zoals je hieronder kunt lezen.

Optoma UHZ65 vs UHD65

De Optoma UHD65 vormt eigenlijk de basis voor een Optoma UHZ65 maar deze UHZ65 gebruikt een Laser als lichtbron. Het voordeel voor musea en scholen lijkt me vrij duidelijk. Maar heeft deze Laser voordelen voor mijn gebruik in onze Home Cinema? Je betaald immers wel een stuk meer voor een UHZ65 dan een UHD65.

Naast het feit dat je lange tijd geen omkijken hebt naar onderhoudt, het vervangen van de lamp en filter, vind ik het dynamische systeem van de Dynamic Black op de UHZ65 echt voordeel geven, al scheelt het per persoon hoe dit ontvangen wordt. Toch is deze Dynamic Black wel beter dan op de UHD65, die dit met de lamp doet en waarbij je dit zeer duidelijk ziet werken. Op de UHD65 zou ik de Dynamic Black zelf dus niet gebruiken, maar op de UHZ65 op Dynamic Black 2 zeker wel en dan is het verschil qua dynamisch plaatje op het scherm tussen beiden behoorlijk groot vind ik, met een dieper bereik in het zwart als je het gebruikt.

Geef je hier niet om, denk dan nog even hieraan,...
Neem je zowel de Optoma UHD65 alsook deze UHZ65 en je zou deze continu naast elkaar gelijktijdig gebruiken, dan gaat een lamp daar maar een paar duizend uur mee en wordt ook donkerder naar verloop van tijd. Nu heeft de Laserbron hier natuurlijk ook wel last van, maar in verhouding een heel stuk minder en hou je een aantal jaren een behoorlijk helder beeld. Bij de lamp gaat het donker worden nu eenmaal veel sneller, maar ga je deze vervangen is het beeld wel altijd weer zo helder als nieuw. Je begrijpt natuurlijk wel dat je na een aantal jaren, als je er weer eens voor de zoveelste keer een nieuwe lamp in hebt gedaan de lamp veel helderder blijkt te zijn dan de Laserbron die er dan ook een aantal duizend uren op heeft zitten. Op een gegeven moment krijgt de lamp dus zo zijn voordeel.

Optoma UHZ65 vs Sony VPL-VW260ES

Voor het bedrag dat je neerlegt voor een Optoma UHZ65 heb je ook de Sony VPL-VW260ES een Native 4K projector van Sony. Dat is dan wel geen laser projector, maar wel een waanzinnige Native 4K Home Cinema filmprojector dat zojuist gelanceerd is onder de magische grens van €5000, wat op zich al een hele prestatie is natuurlijk. Optoma's UHZ65 4K Laser projector is dat op een ander gebied natuurlijk ook vanwege zijn Laserbron, want bij Sony betaal je echt een stuk meer voor een Sony VPL-VW760ES Laser 4K model, al is dit dan wel weer een Native 4K van een veel hoger niveau. Maar even tussen deze twee net onder de €5000 modellen,... De VW260ES van Sony heeft dan wel geen Laserbron, maar zijn lamp gaat in Low Lamp Mode wel even 6000 uur mee (volgens de specificaties) en geeft in Low Lamp Mode meer licht en is veel stiller dan de UHZ65. Wel heeft deze projector dan natuurlijk wat vaker onderhoud nodig voor het verwisselen van de lamp en het verschonen van het filter en dit hoeft bij de UHZ65 Laserprojector niet. Een lamp wordt ook veel sneller donkerder dan een Laserbron wat bij Laser in het begin nog geen rol speelt en zeker zijn voordeel heeft. Maar ook zo'n Laserbron wordt naar gelang hij zijn uren bereikt wel steeds donkerder en dan heb je bij het plaatsen van een nieuwe lamp op de VW260ES projector wel steeds weer een zeer heldere projector en ligt het voordeel op de langere termijn opeens bij de lamp. Ook de Laser lichtbron wordt namelijk mettertijd wel ook donkerder en deze kun je niet vervangen voor een nieuwe heldere versie.

Ondanks dat de VW260ES meer licht geeft in zijn Low Lamp Mode, is hij wel stiller dan de UHZ65 (In de meest optimale videostand na ISF-kalibratie). In High Lamp Mode maakt hij wel net wat meer geluid, al is dat echt alleen een heldere blaas wat je hoort. Tijdens het kijken naar een film heb je daar geen last van, want dit gebruik ik voor 3D en 4K HDR ook en het valt me eigenlijk niet eens op. Wel geeft de VW260ES dan een behoorlijke bak met licht natuurlijk, ook ISF-gekalibreerd.

Het eerste wat opvalt is natuurlijk dat de Sony VW260ES veel groter overkomt dan de Optoma UHZ65. Misschien dat dit een issue is bij het kunnen plaatsen in je kast. Koop je de VW260 in het wit dan lijkt dat verschil zelfs nog wat groter, want dat heb je nu eenmaal met wit vs zwart. Voor aan een plafond is de mogelijkheid om een witte projector te kiezen wel weer aantrekkelijker. De Optoma UHZ65 heeft die keuze niet en is er alleen in het zwart. De UHZ65 heeft zijn koeling aan de zijkanten links en rechts en kan dus niet ergens in geschoven worden. De VW260ES ademt in en uit aan de voorkant en om de lens en kan dus wel wat ingesloten zitten. Wel is het dan handig als hij voor de elektronica van achteren nog wat kan ademen.

Het gemak van het plaatsen ligt daarentegen weer bij de Sony, want de VW260ES heeft een zeer ruime Zoomlens met een zeer ruime Lens Shift en dit alles, inclusief het focussen, kun je volledig elektronisch bedienen met je afstandsbediening. Op de UHZ65 moet dit met de hand. Voor het focussen gebruik ik als ik alleen ben, bij handbediening, gewoonlijk een telescopische verrekijker waarmee ik tot op de pixel nauwkeurig kan scherpstellen. Het zoombereik is van de UHZ65 ook minder inclusief de groothoek, dus deze projector moet iets verder staan om dezelfde grootte te behalen op je scherm.

Kijken we naar het verschil in beeldkwaliteit, dan zie je meteen dat de VW260ES een enorm diep en dynamisch plaatje op het scherm tovert dat van een veel hoger niveau is. De VW260 komt met zijn zwartniveau minstens 2x zo diep met de UHZ65 op Dynamic Black 2 en geeft tegelijkertijd een stuk meer licht. Dit is aan alles terug te zien. In lichte scenes steken voorwerpen veel meer af met de VW260ES dan met de UHZ65, ook al is de UHZ65 een DLP projector en stond DLP voorheen altijd garant voor een dieper contrast bij lichte scénes. Tegenwoordig is dit flink ingehaald door de LCD en LCoS techniek. Dit zie je bijvoorbeeld duidelijk bij een scene met een maïsveld waarbij er op de achtergrond stuntfietsers door de lucht vliegen en bij de heldere lucht met witte wolkjes. Op De Sony VW269ES komt dit allemaal veel meer los van mekaar. Ook bij de dak scene van Batman Dark Knight is het beeld op de VW260ES minstens 2x zo dynamisch als dat van de UHZ65. Zwart is echt veel dieper en het licht spat van het scherm, iets wat Sony behoorlijk goed kan. Een sterrenhemel is met de VW260ES ook ongelooflijk diep, bijna zo diep als dat de JVC DLA-X7900 dat doet, terwijl de sterren veel helderder zijn dan op de UHZ65, zoals je dit in de openingscene van de Dark of the Moon van Transformers goed kunt zien.
Sony heeft gewoon dynamiek alsof je er zelf bij bent. Alsof je met al je SDR materiaal toch naar HDR kijkt.

Met 4K is dit verschil nog groter. De Optoma UHZ65 oogt behoorlijk transparant, maar de Sony VPL-VW260 doet dit zelfs nog meer en met een diepere zwart en extra veel licht vanwege het HDR en zo heeft de VW260 een veel grotere diepte tijdens HDR. Wel moet ik vermelden, dat dit bij de Sony VW260ES vanuit de doos zeker niet het geval is, maar je koopt zo'n apparaat in dit prijsniveau natuurlijk niet zonder een ISF-kalibratieservice, die je er bij Mediasluis gewoon bij krijgt en na afstelling voor HDR ziet het er op de VW260ES zeer goed uit. Licht geeft 2x zoveel licht terwijl het zwart 2x zo donker is. Alles oogt zeer realistisch op de VW260 en de UHZ65 heeft hier het nakijken.
De resolutie en scherpte voor 4K film is wel bijna gelijk en oogt ook op de UHZ65 ongelooflijk scherp. Bij het projecteren van 4K foto's ga je wel wat verschil zien, vooral als je bij het scherm gaat staan. De Sony laat met zijn Native 4K paneel dan net wat meer details zien dan dat de UHZ65 kan doen. Het diepere zwart helpt deze details nog eens meer uit te diepen. Als je op de UHZ65 in de verte wat priegelende dingetjes ziet, dan kun je op de VW260ES net beter zien wat het precies moet voorstellen. streepjes wat eigenlijk paaltjes zijn enz. Dit komt omdat de UHZ65 wel de volledige 4K resolutie haalt, maar dat wel met een 4K Shifting systeem moet doen en het dus in delen opeenvolgend samenvoegt. De Sony VW260 heeft een native 4K paneel en vertoont dit dus zeer stabiel. Heel af en toe bv. op de 4K foto's lijken sommige dingen op de UHZ65 opeens wat scherper, maar op een meer digitale manier en ziet dat er op de VW260ES altijd natuurlijker uit.
Ook de kleurdiepte gaat op de VW260ES tijdens 4K veel dieper en oogt hierdoor veel mooier, want deze gaat meer richting DCI P3, wat we in de bioscoop al een tijd gewend zijn om te zien. Terwijl dat op de UHZ65 opeens wat flets overkomt, omdat deze niet veel verder reikt dan de REC709 kleurdiepte. Huid ziet er op de VW260ES bijvoorbeeld natuurlijker en echter uit. Jammer, want ik vind de kleur van een DLP projector vaak juist erg mooi en had dit op de UHZ65 graag in P3 gezien.
De 4K UltraHD Blu-Ray van Batman vs Superman is tussen beiden een wereld van verschil. Op de VW260ES oogt alles veel echter, ronder, gladder en scherper. De scene in de regen 's avonds ziet er op de VW260ES zeer realistisch en echt uit. Licht reflecteert echt. Hun pakken zijn duidelijk nat en glimmen echt met de weerkaatsende verlichting hierop. Dit alles oogt met de UHZ65 opeens behoorlijk saai. Explosies komen heel echt over op deze Sony VW260 en blijven wat meer plakken op de UHZ65.

De Sony VW260 speelt gewoon 3D Blu-Ray films af en doet dit na een ISF-kalibratie en in combinatie met de tegen ghosting afgestelde Xpand YOUniversal 3D brillen ongelooflijk mooi met een zeer diep en dynamisch plaatje in een rustige stereoscopische wereld. De UHZ65 speelt deze films met Frame Packing 3D niet af en kan alleen via de PC voor 3D worden aangestuurd.

Voor serieuze gamers ligt de voorkeur waarschijnlijk meer richting de Sony VW260 gezien het verschil in lagtime.
De UHZ65 heeft namelijk een lagtime van 75 Ms met PureMotion op Uit.
De VW260ES heeft een lagtime van 35 Ms met Lag Reduction op Aan.
Als de andere voor's en tegen's geen grotere rol spelen tenminste, want gamen is op beide projectors behoorlijk spectaculair.

Ik kan mij zo voorstellen dat de UHZ65 voor musea en voor op scholen wel echt handiger is dan de VW260ES, vanwege het lagere onderhoud. In zo'n omgeving die qua licht meestal niet compleet gecontroleerd kan worden valt het voordeel van Sony's zeer diepe zwartbereik ook een beetje weg en zie je in zo'n lichtere omgeving tijdens de donkere scénes bij de Optoma UHZ65 de schaduw details veel beter, omdat deze lichter zijn.

Een uitgebreide review van de Sony VPL-VW260ES is hier te vinden: Review van Sony VPL-VW260ES / VPL-VW360ES Native 4K projectors
Ook zijn deze Sony projectors bij Mediasluis te koop met de volledige ISF-service voor 2K SDR, 3D en 4K HDR, inclusief gratis her-kalibraties.

Optoma UHZ65 vs JVC DLA-X7900 en JVC DLA-X5900

Voor wat je betaald voor de Optoma UHZ65 koop je voor net iets meer een JVC DLA-X7900, echt een klasse videoprojector van de bovenste plank, met DiLA (LCoS) panelen die een ongelooflijk diep zwart kunnen projecteren op het witte doek en voor ongeveer een kwart minder koop je zijn kleinere broer de JVC DLA-X5900 die wel niet de elektrische lensafdekking van de X7900 heeft en wat minder diep komt in het zwart vergeleken met zijn grotere broer, maar verders wel hetzelfde presteert en voor Home Cinema gebruik toch echt wel op een hoger niveau ligt qua diepte van het beeld t.o.v. de UHZ65 en voor het geld dat je dan nog uitspaart koop je een paar lampen en eindig je met een projector dat een plaatje op het doek tovert dat vele malen mooier is dan wat de UHZ65 kan geven. Deze lampen gaan in Low Mode zo'n 4500 uur mee en de projector geeft dan meer licht. Een lamp daalt natuurlijk sneller in zijn helderheid en dus is dit zeker in het begin qua lichtopbrengst voor de Laser voordeliger, maar als je met de laserbron op 10.000 uur zit is ook deze flink gedaald in zijn helderheid en zou je bij je derde of vierde lamp weer een zeer helder beeld hebben die meer uren moet draaien om zo donker te worden als dat de laser dan verlopen is.

Wat hier wel duidelijk wordt is dat je met een lamp projector meer onderhoud nodig hebt en dit met een laserprojector veel minder is. Voor scholen en musea heeft de UHZ65 dus echt het grote voordeel hier. Ook moet bij een lamp projector het filter zo nu en dan worden verschoont en vernieuwd, terwijl de UHZ65 zo'n filter niet heeft, al kun je deze wel plaatsen als je in een stoffig land woont.

Beide JVC projectors zijn verkrijgbaar in het wit en in het zwart. De X7900 heeft een glanzende lak, maar de X5900 is mat.
Deze JVC projectors zijn wel een stukje groter dan de UHZ65, wat invloed op je plaatsing kan hebben.
Qua afstellen bij het plaatsen hebben de JVC projectors wel weer een elektrische lens bediening voor zowel focus, zoom en lens shift die overigens veel ruimer zijn dan die van de UHZ65 en deze settings kun je wegschrijven in een memorybank en met een druk op de knop oproepen, wat bij gebruik van een Cinemascope scherm erg mooi werkt en gewoon zonder anamorphic lens.

De koeling van de JVC is stiller in Low Lamp Mode, terwijl de projector dan meer licht geeft. In High Lamp Mode ga je de JVC wel meer horen dan de UHZ65, maar deze geeft dan wel ook veel meer licht, beiden ISF-gekalibreerd. De koeling op de JVC blaast naar voren en zuigt van achteren, dus zolang deze van achteren en voren kan in en uit ademen, kun je ze wel in een kastje schuiven. Op de UHZ65 is dat in en uit ademen aan de zijkanten, waardoor deze niet ingesloten kan worden.

Optoma oogt met zijn DLP techniek zeer scherp en zeer transparant, maar dat doet JVC met zijn DiLA (LCoS) techniek ook. Het totale beeld van de JVC's is voor Home Cinema gebruik wel veel spectaculairder. Het zwart gaat veel verder en dat geeft een enorme diepte aan het beeld. Hoe diep de UHZ65 op Dynamic Black 2 ook kan gaan bij een donkere sterrenhemel. De JVC's gaan echt nog een stuk dieper en de sterren knallen 2x zo fel hier vanaf. Bij de X7900 vraag je jezelf af of het nog wel dieper kan en vallen de sterren van de UHZ65 bijna weg. Komt hier in de scene meer licht bij dan wordt de UHZ65 met zijn zwart alleen maar lichter terwijl de JVC's dan juist ontzettend dynamisch worden met een zeer diep zwart en een behoorlijke helderheid. Alles spat bij JVC van het scherm en in een vergelijk oogt de UHZ65 opeens wat saai.

Met bv. de dakscene van Batman - Dark knight ziet al het donkere glas van de ramen er dieper en massiever uit op de JVC's, terwijl de zon veel feller op het dak schijnt. Raar want het merendeel van deze scene is behoorlijk licht en als je de metingen qua helderheid naast elkaar legt zou je verwachten dat de Optoma hier helderder zou moeten zijn. Je ziet dus dat hij met zijn laserbron moet knijpen om er meer contrast uit te halen, al komt hij dan toch lang niet zo ver als JVC. Ik heb deze scene niet vergeleken met de UHZ65 Dynamic Black Off maar goed,... dan is het contrast natuurlijk helemaal weg naast deze JVC, dus dat wil je niet. In de bank geeft de X5900 het licht door de ramen met veel meer intensiteit weer, terwijl de rest veel dieper is afgetekend t.o.v. de UHZ65. Ook hier gaat de X7900 van JVC zelfs nog een stap verder. Ook bij de motor Light-cycle race van Tron is dit overduidelijk. Het glimmende zwart is ontzettend mooi op de JVC's vooral op de X7900 en alle verlichting spat hier vanaf. Ook dit oogt opeens erg saai op de UHZ65 als je deze gaat vergelijken.

Dit alles vind je ook weer terug in 4K met HDR. Let wel,... vanuit de doos wint de UHZ65 hier, want deze geeft de lagere levels bij HDR dan veel lichter weer en oogt de JVC erg donker, maar tijdens de ISF-kalibratie past Mediasluis ook het 4K met HDR aan op de JVC en deze doen het dan ongelooflijk goed. Vooral op de X7900 vraag je jezelf af of het HDR nog wel beter kan. Het HDR op de X5900 is ook al veel spectaculairder dan dat van de UHZ65, met een ontzettend helder beeld en een veel dieper zwart wat het HDR juist complimenteert.
De resolutie van het 4K gaat wel verder op de Optoma UHZ65 en vooral bij foto's in 4K ziet het er wat gedetailleerder uit dan op de JVC's, JVC komt erg dichtbij, maar de UHZ65 reikt gewoon net wat verder in de details, al moet ik zeggen dat dit verschil met 4K film veel kleiner is en niet zo opvalt. Met 4K film kan JVC zelfs goed meekomen naast een native 4K van Sony.
Een belangrijk onderdeel van 4K is voor velen de kleurdiepte en die valt nogal tegen op de UHZ65, want die komt niet veel verder dan REC709, wat we gewend zijn van Blu-Ray. JVC gaat met de X5900 veel dieper en reikt behoorlijk ver richting DCI P3. De X7900 van JVC doet dit met zijn DCI filter al helemaal goed en ligt perfect op de DCI P3. Huid is op de JVC's hierdoor ook zeer realistisch en dit blijft op de UHZ65 met UHD opeens wat vlak.

Zetten we een 4K UltraHD Blu-Ray op van bv. Batman vs Superman met het gevecht in de regen, dan ziet alles er zeer echt en heel nat uit en spiegelt het licht heel realistisch op de natte straat. Ook hun pakken zien er bijna tastbaar uit, echt doorweekt van de regen en ze glimmen echt door de reflecties van het water. Licht geeft ook gewoon echt licht en explosies doen gewoon zeer aan je ogen. Met de UHZ65 valt het haast niet op dat ze nat zijn en oogt alles opeens behoorlijk SDR. De X7900 van JVC doet het HDR met zijn diepere zwart, zelfs weer een stapje beter en hiermee ziet het er nog meer uit alsof je er zelf echt bijstaat.

De UHZ65 speelt geen 3D Blu-Ray's af, terwijl de JVC's dit wel doen en behoorlijk goed en helder ook.

Voor gamers is het nog interessant om te weten dat de UHZ65 een lagtime heeft van 75ms, terwijl de JVC's dit doen met 41ms met de Low Latency op Aan, met nog steeds een prima videobeeld.

Een uitgebreide review van de vorige JVC serie is hier te vinden: Review van de JVC DLA-X5500 / JVC DLA-RS420
Het enige verschil is dat de DLA-X5900 en DLA-X7900 nu wat soepeler verlopen met de Frame Interpolatie en de e-Shift 5 weer net wat beter werkt, maar de prijs wel is verlaagt.
Ook zijn deze JVC projectors bij Mediasluis te koop met de volledige ISF-service voor 2K SDR, 3D en 4K HDR, inclusief gratis her-kalibraties.

Optoma UHZ65 vs Epson EH-TW9300(W) en EH-TW7300

Voor een veel lager bedrag koop je ook één van de Epson projectors met 4K Enhancement. Zo heb je de:
- Epson EH-TW7300 welke maar de helft kost van de UHZ65.
- Epson EH-TW9300 welke zo'n 40% minder kost dan de UHZ65.
- Epson EH-TW9300W welke een derde minder kost van de UHZ65. De TW9300W krijgt als extra een wireless HDMI transmitter meegeleverd, dat ook werkt met 4K materiaal.
Een mooie uitgebreide review van deze projectors kun je hier lezen: Epson EH-TW9300 / EH-TW9300W ook vs TW7300

Het eerste wat opvalt is dat de Epson projectors qua bouw een stuk groter zijn dan de UHZ65 van Optoma wat misschien een issue kan zijn bij het plaatsen in je ruimte. Voor inbouw is het handig te weten dat de Optoma UHZ65 aan de zijkanten in en uitademt en de Epsons dit aan de voorkant doen, dus kun je de Optoma niet zomaar insluiten en de Epson projectors wel.
De Epson projectors hebben een groter zoombereik en een veel ruimere Lens Shift die zowel verticaal als horizontaal werkt wat plaatsen wel weer erg makkelijk maakt.
Al deze lensfuncties, inclusief het focussen zijn volledig gemotoriseerd en al je verschillende instellingen kunnen in een ruime memorybank worden weggeschreven en met een druk op de knop worden opgeroepen.
Tevens wordt de lens zelf op al deze Epson projectors automatisch afgesloten als de projector wordt uitgezet met een deurtje dat elektronisch gestuurd open en dicht schuift, wat er zeer professioneel uitziet. Op de UHZ65 dien je met de hand een lenskapje over de lens te plaatsen.
Alleen de TW9300 is in het zwart verkrijgbaar, terwijl de TW7300 en de TW9300W in het wit zijn uitgevoerd. De TW9300W heeft dan tevens draadloos HDMI, ook voor 4K/24P.

De Epson projectors hebben geen Laser lichtbron natuurlijk, maar de lamp gaat in Low Mode wel 5000 uur mee en dan geven ze al meer licht en zijn de projectors veel stiller dan de UHZ65. Voor wat je uitspaart bij de aanschaf kun je heel wat lampen kopen. Wel heeft je projector dan natuurlijk wat vaker onderhoud nodig voor het verwisselen van de lamp en het verschonen van de filter, iets wat bij de UHZ65 Laser projector niet hoeft. Een lamp wordt ook veel sneller donkerder dan een Laserbron wat bij de UHZ65 in het begin zeker zijn voordeel heeft, maar ook zo'n Laserbron wordt naar gelang hij zijn uren bereikt steeds donkerder en dan heb je bij het plaatsen van een derde nieuwe lamp op de Epson projectors wel weer een zeer heldere projector en is de Laserbron van de UHZ65 al wat donkerder geworden. Zo ligt het voordeel op de langere termijn bij de lamp.

Het geluidsniveau van de UHZ65 ligt ongeveer gelijk aan deze Epson projectors in Medium Lamp Mode, maar dan geven de Epson projectors wel veel meer licht en dan kunnen ze zelfs nog een standje hoger naar een ISF-gekalibreerde Normal Mode voor nog meer lichtopbrengst, maar geven dan wel ook nog meer geluid en de lamp gaat dan maar 3500 uur mee. Heb je dus ISF-gekalibreerd zeer veel licht nodig op een erg groot scherm of in een lichte omgeving, dan zijn de Epson projectors wel de projectors om voor te gaan. De UHZ65 kan ook zeer veel licht geven, maar dan niet meer ISF-gekalibreerd en niet met het dynamische plaatje van de Dynamic Black 2.

De UHZ65 heeft een zwartbereik dat op Dynamic Black 1 zeer dicht bij de Epson TW7300 ligt. Zet je de UHZ65 in Dynamic Black 2 dan is het zwartniveau wel echt een stukje dieper en het beeld veel dynamischer en komt alles net wat meer los van elkaar, maar vergeleken met de TW9300 of de TW9300W krijgt de UHZ65 het moeilijker en kan in veel scénes niet meer meekomen met het diepere zwart van deze Epson kanjers. Het zwart van deze TW9300(W) komt namelijk al in de buurt van de JVC DLA-X5900 wat op zich al een hele prestatie is. Het beeld komt daarmee helemaal los en oogt veel dynamischer en lijkt meer 3-Dimensionaal t.o.v. de UHZ65. Als je een behoorlijk donker plaatje hebt met bv. een zwarte hemel vol sterren, dan doet de Dynamic Black 2 zijn werk eventjes echt heel goed en komt de UHZ65 zelfs zo diep als de TW9300(W), maar wordt het gemiddelde beeld wat lichter, dan moet de Laserbron meer licht gaan geven en valt het native zwartniveau van de UHZ65 meteen door de mand. Kijk je bv. naar de lightcycle scéne uit Tron, die ook al aardig donker is, dan ziet alles er op de Epson toch echt dieper uit en geeft de verlichting meer licht.
De Optoma UHZ65 blijft wel gedetailleerder en oogt transparanter, terwijl de Epson projectors ernaast soms wat wolliger overkomen.

Vergelijken we dan daadwerkelijk de resolutie van 4K, dan zie je wel duidelijk dat de Epson projectors met hun 4K Enhancement niet kunnen meekomen met wat de Optoma UHZ65 op het scherm laat zien. De scherpte en detaillering die de Optoma UHZ65 geeft met 4K materiaal gaat echt een stapje verder en is best bijzonder om te zien. Tijdens het tegelijk projecteren van 4K foto's, lijkt het alsof de Epson niet volledig gefocust is, omdat je toch dezelfde details probeert te zien, die hij gewoon niet zo gedetailleerd kan weergeven. De haartjes en rimpeltjes zijn echt minder goed zichtbaar.
Wel geven de Epson projectors de kleuren dieper weer richting DCI P3 en oogt dit op de UHZ65 minder. Hier zie je weer duidelijk dat deze UHZ65 projector niet echt verder komt dan de standaard kleurdiepte van REC709.
Vergelijken we het HDR dat met de 4K films wordt meegestuurd, dan is het verhaal opeens weer andersom. De Epsons worden bij Mediasluis tijdens de ISF-kalibratie voor HDR behoorlijk aangepast en doen het daarna zeer goed. De Epson TW9300 (W) is met HDR veel overtuigender dan de UHZ65 en geeft behoorlijk veel licht met een zeer diep zwart weergave en tijdens reflecties en explosies spat het werkelijk van je scherm af en oogt de UHZ65 behoorlijk saai opeens (als SDR). De TW7300 ligt dan wel weer dichter bij het beeld van wat de UHZ65 neerzet en wisselt dit. Deels zijn veel scénes op de TW7300 wat minder dynamisch, terwijl reflecties en explosies op andere momenten juist weer feller zijn dan op de UHZ65.

Wat ik erg jammer vind is dat de UHZ65 geen Frame Packed 3D Blu-Ray's kan weergeven en 3D alleen via de PC kan aansturen, terwijl de Epson projectors dit wel doen en na ISF-kalibratie echt geweldige 3D projectors zijn, met een wel zeer helder ISF-gekalibreerd stereoscopisch plaatje op het scherm. 

Voor de serieuze gamers is het nog belangrijk om te weten dat de Optoma UHZ65 een lagtime heeft van 75,2 Ms en de Epson TW7300 en TW9300 een lagtime hebben van 25,8Ms, wat zeer snel is. De enige film kwaliteit SXRD projectors die dit nog sneller doen zijn de wat goedkopere  Sony VPL-HW45ES en Sony VPL-HW65ES met hun 22 MS, al doen deze geen 4K. Een review van deze Sony projectors vind je HIER.

Ook de Epson projectors zijn bij Mediasluis te koop met de volledige ISF-service voor 2K SDR, 3D en 4K HDR, inclusief gratis her-kalibraties

Optoma UHZ65 / UHZ65UST / UHZ65UST

EDIT:  April 2020

Inmiddels is de prijs van de Optoma UHZ65 aanzienlijk gezakt en mag je de bovenstaande review zelf in perspectief plaatsen qua prijsstelling en jouw budget. Deze projector heeft inmiddels wel een hele lijn gekregen waarvan elk model zijn eigen specialiteit heeft. 

Zo is de Optoma UHZ65LV een Lights-On Viewing versie van de UHZ65, welke uitermate geschikt is voor een woonkamer en een zeer helder beeld neerzet met 5000 Ansi Lumen, waarvan de Laser wel 30.000 uur meegaat. Je hoeft nu niet meer te wachten tot het donker is om wat te kunnen zien, of kun je gewoon je lichten aan houden tijdens een wedstrijd gamen of sport TV.

De Optoma UHZ65UST wel een heel bijzondere projector, omdat je deze tegen de muur aanzet waar de projectie op plaatsvindt. Deze is dus in een vrij kleine ruimte te gebruiken voor toch een overweldigend beeld van 120". De projector fungeert met zijn ingebouwde speakers meteen ook als eenvoudige soundbar en deze is in combinatie met de ingebouwde mediaspeler met streaming apps snel even mee te nemen als kant-en-klare meeneem bioscoop.Je begrijpt dat je voor het ombouwen van je slaapkamer tot bioscoop, mits deze een gladde witte muur heeft, al snel klaar bent.